Melisse

De plant citroenmelisse is vernoemd naar de honingbij, in het Grieks Melissa, omdat de bijen dol zijn op de nectar van dit kruidje. De plant komt oorspronkelijk uit het oosten en is door de Arabieren meegenomen naar Spanje. De Benediktijnse monikken hebben het kruid verder naar het noorden meegenomen. Traditioneel in de kruidengeneeskunde wordt Melisse gebruikt bij het verlichten van stress, bij slaapproblemen en bij een opgeblazen gevoel in de buik. Het extract van dit kruid wordt nu ook ingezet om het geheugen te verbeteren. 

De officiele Latijnse naam is Melissa Officinalis en dit kruid behoort tot de Lipbloemenfamilie, in het Latijn, Lamiaceae (Labiatae), net als Salie en pepermunt.[1]

Geheugen en angst 

Vermoedelijk al meer dan 2000 jaar wordt Melisse als levenselixer gebruikt en ter verbetering van het geheugen.[2] Dat Melissa Officinalis effect heeft op het geheugen is te verklaren, doordat het Mellise extract een bepaalde stof in de hersenen ondersteunt, de neurotransmitter acetylcholine. Dit effect noemen we een acetylcholinergische werking. De neurotransmitter acetylcholine komt o.a. in de hersenen voor en is essentieel is voor het goed functioneren van het geheugen. Uit laboratorium onderzoek blijkt dat stoffen in melisse extract op een van acetylcholinereceptoren hecht, namelijk op de nicotinereceptror.[3] Ook heeft Melissa Officinalis effect op een ander systeem dan het acetylcholine-geheugen systeem. Dat is het GABA neurotransmitter systeem. GABA is ook een neurotransmitter die een belangrijke rol speelt bij het remmen van angst en hyperactiviteit. Hoe meer GABA er dus is, hoe minder angst. Het blijkt dat Melisse de GABA transaminase blokkeert, het enzym wat GABA afbreekt. Wordt er minder GABA afgebroken in de hersenen, dan is er meer beschikbaar. Is er meer beschikbaar, dan kan dat de verklaring zijn waarom Melisse angstdempend werkt.[4]

Verbetering van geheugen bij Alzheimer 

In een goed opgezette gerandomiseerde dubbelblinde studie is een groep oudere mensen met de ziekte van Alzheimer onderzocht op het effect van Melisse extract. 42 patienten met milde tot matige Alzheimer dementie kregen dagelijks 60 druppels melisse extract of placebodruppels. Na 4 maanden hadden de patienten met het melisse extract een betere geheugenfunctie dan de placebogroep op de Alzheimer’s disease assessment schaal.[5] Deze studie is echter niet heel erg groot, dat moet er wel bij gezegd worden.

Verbetering van geheugen bij gezonde mensen 

Ook bij gezonde mensen heeft Melisse een positief effect op het geheugen. In een studie met gezonde vrijwilligers kregen ze een dosis Melisse van 300 mg, 600 mg, 900 mg of een placebo. Voor de inname deden de deelnemers een geheugentest. Na de dosering van Melisse 600 mg verbeterde de aandacht en geheugen ten opzichte van placebo. Van de laagste dosering, 300 mg, werden de proefpersonen kalmer, terwijl na het innemen van 900 mg de alertheid verminderde.[6] 600 mg Melisse extract lijkt dus een optimale dosering om het geheugen bij gezonde personen.

In een andere vergelijkbare studie werden gedroogde Melissebladeren onderzocht op het geheugen bij 20 gezonde vrijwilligers. In een dubbelblinde placebo gecontroleerde setting werd een eenmalige dosering van 600 mg 1000 mg en 1600 mg gedroogde melissebladeren in capsules aangeboden aan de proefpersonen. De hoogste dosering resulteerde in een verbeterd geheugen en waren de proefpersonen kalmer. De lagere doseringen echter zorgden voor een langzamere verwerking van informatie.[7] De optimale dosering om het geheugen te verbeteren licht bij gedroogde Melissebladeren in ieder geval op 1600 mg per dosis. De optimale dosering zou waarschijnlijk nog hoger liggen. Een wat moeilijk interpreteerbaar resultaat dus.

Kalmerende werking

Ook wordt Melisse gebruikt als kalmeringsmiddel. In een placebogecontroleerde studie bij patienten met Alzheimer die erg onrustig waren, werd gekeken wat Melisse aromatherapie voor effect had. Melisse lotion werd 2 maal per dag op het gelaat en armen gesmeerd. Na 4 weken bleek dat de patienten met Melisse lotion significant meer rustig waren dan de placebogroep.[8]

In een andere dubbelblinde studie (cross-over) werden 18 gezonde vrijwilligers onderzocht na het innemen van Melisse extract van 300 mg, 600 mg of placebo. De actieve bestandsdelen waren geextraheerd uit gedroogde bladeren. Ze kregen een stresstest aangeboden. Het bleek dat de vrijwilligers na inname van 600 mg Melisse kalmer werden dan de andere groepen. En bij het innemen van 300 mg presteerden ze zelfs beter op wiskundige testen. [9]

Een vergelijkbare studie met 18 gezonde vrijwilligers liet zien dat bij de hoogste geteste dosering 900 mg de alertheid juist weer afnam.[6] Deze studies laten heel duidelijk zien dat het optimum tussen de 300 mg en 600 mg ligt.

 Darmkrampen bij babies

Ook heeft Melisse spasmolytische (antikramp) effecten. In een interessante studie werd gekeken naar het effect op darmkrampen bij babies die borstvoeding kregen. De combinatie van Melisse (Melissa officinalis), Kamille (Matricariae recutita) en Venkel (Foeniculum vulgare) werd vergeleken met een placebo bij deze groep huilende babies. Na 1 week (2 maal per dag het middel of placebo) werd gezien dat de babies met het fytotherapeuticum zeer duidelijk significant minder huilden, dan de babies met placebo.[11]

Melisse bij koortslip

Tevens is het effect van 1% Melisse balsem op Herpes labialis (koortslip) onderzocht. In een placebogecontroleerde studie bleek dat wanneer 4 maal daags de Melisse balsem op het aangedane gebied werd gesmeerd, de grootte van de wondjes significant kleiner was op dag 2 dan de placebogroep. Dag 2 is de dag dat de klachten het hevigst zijn. Ook op de klachten als jeuk, kriebelen, branden, roodheid en opzwellen heeft melisse balsem effect.[12] Het anitviraal effect van Melisse werd ook aangetoond in een studie buiten het lichaam (in vitro).[13] Melisse heeft invloed op de vermeerdering van het virus, wanneer het nog niet in een cel is doorgedrongen. Daarom kan het vermoedelijk zinvol gebruikt worden als zalf.[14]

Andere eigenschappen van de Melisseplant 

Naast deze bovengenoemde eigenschappen is in het laboratorium ook naar voren gekomen dat Melisse antibacteriele en antischimmel werking heeft.[15] In deze laboratorium (in vitro) studie werd het duidelijk dat Melisse olie effectief is bij een multiresistente Shigella Sonei, een nare bacterie.

Ook hebben een aantal andere laboratorioum onderzoeken laten zien dat in het laboratorium aantal bestandsdelen van de Melisse een antioxidant werking hebben. [16][17][18] Maar ja, dat hebben vele stoffen in de natuur.

Er zijn geen ernstige bijwerkingen van Melisse bekend en is dus een relatief veilig plantje.

Verschillende concentraties van Melisse extracten

De concentratie van de actieve bestandsdelen van Melisse in extracten varieert sterk. Dit heeft meerdere redenen. De regulatie van extracten is nog niet zo strak geregeld als bij reguliere geneesmiddelen. Verder hebben de tijd van het oogsten, de voedingsstoffen in de aardbodem, de weersomstandigheden, de methode van extractie alle invloed op de bioactieve stoffen in de plant. In de extracten kan ook het alcoholpercentage behoorlijk verschillen, van 25 tot 65%. En ook blijkt er een groot verschil is tussen het extraheren van de melissebestanddelen uit gedroogde en verse bladeren. De concentratie van de actieve stoffen is na extractie uit gedroogde bladeren veel hoger dan uit verse bladeren. Dit komt omdat verse bladeren 75% tot 90% water bevatten en dus het extract verdunnen.[19]

Conclusie

Melissa Officinalis een interessant kruid dat op meerdere klachten invloed uit kan oefenen. Melisse verbetert het geheugen, waarschijnlijk door de beinvloeding van de neurotransmitters acetylcholine en GABA in de hersenen. Dit kruid zou dus ingezet kunnen worden bij dementie van Alzheimer. Ook heeft Melisse kalmerende eigenschappen. Verder heeft het een antivirale, antibacteriele en antischimmel werking. Ook blijkt Melisse buikkrampen tegen te gaan bij babies.
Hoewel er nog relatief weinig en kleine studies gedaan zijn, lijkt Melisse toch zinvol inzetbaar te zijn, vooral voor het geheugen en kalmte. Toekomstige studies zullen deze eerste studie uitkomsten moeten staven.

Gerelateerde artikelen