Het Kind en het Badwater
De vraag die de academische geneeskunde wil beantwoorden is: is er een specifiek effect van behandeling X? Als er geen specifiek effect kan worden gemeten, wordt de eventuele werkzaamheid gezien als placebowerking. Dan wordt gesteld dat de behandeling niet 'evidence based' en dus niet zinvol is. De behandeling wordt dan verworpen en met het badwater (de afwezigheid van een specifiek effect) wordt veelal het kind (vermindering van de klachten van de patiënt) weggegooid. Wat niemand onder ogen lijkt te zien, is dat hier behoorlijk veel problemen meespelen die samenhangen met de keuze van een dubbel blinde studie.
De behandelaar (de acupuncturist) moet bij een patiënt die hij niet kent, willekeurig via een lijstje met punten enkele naalden aanbrengen, en bij een andere patiënt willekeurig enkele andere naalden. Allereerst kan de acupuncturist geen gebruik maken van zijn kennis om tot diagnose te komen (via de methode van de pols voelen en naar de tong kijken). Verder kan de acupuncturist het belangrijke gevoel dat bij de patiënt optreedt als er zinvol geprikt is, een diep zeurend gevoel rondom de naald, niet gebruiken om zijn behandeling bij te sturen. Tenslotte is er geen kennis van wie de patiënt daadwerkelijk is, hoe hij met zijn klachten omgaat en kan en heeft de therapeut geen inzicht hoe dit te vertalen in de behandeling en welke punten te prikken. Kortom, het keurslijf van de dubbelblinde, placebo gecontroleerde studie heeft als effect dat alle elementen die we kennen uit het helingritueel uit de behandeling gefilterd worden, zodat een kale, onpersoonlijke behandeling overblijft. En dan zijn we verwonderd dat de werkzaamheid vergelijkbaar is met de effectiviteit van een placebo. Uiteindelijk leidt het volgen van het idee dat biologische effectiviteit en contexteffecten 2 onafhankelijke variabelen zijn die je gewoon van elkaar kan aftrekken tot het reduceren van een potentieel helingseffect van de gehele interventie naar een minimaal specifiek effect, of zelfs de afwezigheid van dat specifieke effect.
In plaats van ons afvragen wat de factoren zijn die verbetering en heling veroorzaken na een complementaire interventie, en die factorenproberen te versterken, volgen we een onderzoeksmodel dat de aandacht richt op een hypothetische specifieke werking van een interventie. En als we alle contextfactoren (de interactie tussen de therapeut en de patiënt) uitfiltreren in een studieopzet, en tot de uitspraak komen dat een dergelijke uitgeklede interventie weinig specifiek is, gooien we het kind met het badwater weg.
Het kind
Wat is nu het kind? het kind is de interactie tussen de therapeut en de patiënt, gedragen door het vertrouwen dat de patiënt heeft in de therapeut en het vertrouwen dat de therapeut heeft in de eigen complementaire interventie. Hoe meer vertrouwen aanwezig is, hoe groter de kans dat de interventie positieve resultaten heeft. Er zijn sceptici die gesteld hebben dat het enige dat je als acupuncturist hoeft te leren is hoe je een naald zonder vitale structuren te raken in de huid plant. En dat het bestuderen van acupunctuurpunten en de werking ervan, en het meridiaanverloop allemaal overbodige ballast is. Natuurlijk wordt er dan geheel voorbijgegaan aan het feit dat je dan als therapeut zelf niet meer geloofwaardig bent, en dat je elke patiënt, met welke aandoening dan ook, alleen maar willekeurig enkele naalden zou hoeven te geven. Als jezelf niet meer geloofwaardig bent in het handelen, kan er geen sprake zijn van vertrouwen tussen therapeut en patiënt. En dan is de interventie gereduceerd tot een mechanische handeling. Juist alle elementen die in een helingritueel aanwezig behoren te zijn, zijn dan afwezig.
De therapeut die liefde voor zijn vak heeft, vertrouwen in zijn kunnen, geloofwaardigheid in zijn optreden en respect voor zijn patiënt heeft zal in staat zijn, om de niet grijpbare factoren die heling ondersteunen te optimaliseren.
Een mens die ziek is, wil beter worden en gaat vaak naar een arts. De diagnose wordt gesteld en er wordt een geneesmiddel voorgeschreven, voor veelal onbeperkte duur. Ten gevolge van de bijwerkingen van het geneesmiddel wordt er dan weer medicatie toegevoegd en het komt voor dat mensen 4 tot 5 middelen per dag slikken. De patiënt heeft zo het gevoel dat er alleen iets aan zijn klacht doen is door het slikken van medicatie, met alle gevolgen van dien: bijwerkingen, het gevoel te hebben ‘chemische troep’ te moeten slikken, zich machteloos voelen, omdat er verder niets aan de aandoening gedaan kan worden, shopgedrag vertonen en dan langs vele specialisten gaan.
Dis-ease, to be at ease
Een andere benadering van ziekte hangt samen met de engelse term: dis-ease, not in ease, on-gemak. Het woord nodigt uit om het tegengestelde te zoeken: ’to be at ease’, je op je gemak voelen. En dit is het cruciale element waaromheen complementaire behandelingen gebaseerd zijn. Handvaten aangeven om een situatie te verbeteren, en vrede krijgen met de mogelijk chronische ziekte zijn daarvan kernelementen. Een maal niet meer in stress, verminderen ook de klachten en voelen de mensen zich beter. Wanneer patiënten handvaten aangereikt krijgen hoe gezonder en gebalanceerder te leven (o.a. door adviezen op gebied van voeding, gedrag en beweging), kunnen ze actief invloed uitoefenen op het ziekteproces. Of dit werkelijk zo is, of dat het alleen gedacht wordt maakt zelfs niet uit. Alleen al het verwerven van een positieve instelling om zo door eigen toedoen de gezondheidstoestand te verbeteren en de klachten te verminderen levert een duidelijke bijdrage aan het levensgeluk van de zieke mens. Met alle gevolgen van dien: geen shopgedrag meer, minder of geen medicatie, zich vitaler voelen.
Gebruik maken van het placebo-effect is in wezen niets anders dan het aanspreken van het zelfhelend vermogen in de mens. Dit is wat de complementaire geneeskunde probeert te maximaliseren. De acupunctuur is een mooi voorbeeld hiervan. In het hele ritueel van eerst met een arts praten, de diagnose via de tong en de pols stellen, het zich gedeeltelijk ontkleden, op de behandelbank gaan liggen, naalden inbrengen en een half uur ontspannen liggen leveren allemaal bij aan het versterken van het placebo-effect. Ook zijn er extra tips te geven aan de patiënt om actief deel te nemen aan het proces van genezen. Dit door de combinatie van ademhalingsoefeningen en het leren masseren van klachtenverlichtende punten. Een actieve positieve houding t.o.v. de patiënt toe ondersteund de optimale arts-patiënt relatie.
De hoogste tijd
Het is de hoogste tijd dat we het mechanische farmacologische model van genezen uit 20ste eeuw loslaten, en ons serieus afvragen van genezing echt is. Waarom helingrituelen zo een grote impact kunnen hebben en hoe we het placebo-effect kunnen maximaliseren. Daarvoor hebben we interventies en therapeuten nodig die de zogenaamde contexteffecten ook daadwerkelijk scheppen.
De acupunctuur is een van die (oeroude) helingrituelen, die naast een bewezen biologische werkzaamheid een context maximaliserend effect mogelijk maakt. Met bijvoorbeeld acupunctuur kunnen we patiënten kosteneffectief behandelen en voor een tijd, en soms voorgoed uit de tweede of derde lijnsgezondheidszorg houden. Redenen genoeg om de academische vraag naar de specifieke werking van een complementaire interventie te vervangen door de pragmatische vraag: kunnen we deze patiënt beter maken met alles dat we uit de kast kunnen halen?
© IOCOB 2005 en LSA ( the Light Scape Architects)