Alfa-liponzuur bij neuropatische pijn

Alfa-liponzuur is een lichaamseigen stof die in kleine hoeveelheden wordt aangemaakt in de mitochondriën, de 'energiefabriekjes' in onze lichaamscellen. De stof kan helpen bij chronische neuropathische pijnen.

Alfa-liponzuur is in voedsel gebonden aan het aminozuur lysine. In orgaanvlees zoals de nieren, hart en lever komt deze stof veel voor. In mindere mate is alfa-liponzuur ook te vinden in erwten, spinazie, broccoli en tomaten. Andere benamingen voor deze stof zijn thio-octaanzuur en delta pentaanzuur.

Eigenschappen

 

Alfa-liponzuur is een co-enzym dat een belangrijke rol speelt in de
citroenzuurcyclus, een serie biochemische processen waarmee glucose
wordt omgezet in ATP (energie). Alfa-liponzuur en zijn afbraakproduct
dihydroliponzuur zijn anti-oxidanten: stoffen die vrije
zuurstofradicalen onschadelijk kunnen maken. Zuurstofradicalen zijn
reactieve moleculen die structuren van het lichaam aantasten, zoals
zenuwschedes en celmembranen.[1]

Bovendien hebben alfa-liponzuur en zijn afbraakproducten de eigenschap
dat ze andere anti-oxidanten, zoals vitamine C, vitamine E, Q10 en
glutathion, kunnen recyclen. Alfa-liponzuur is slecht oplosbaar in
water, maar het natriumzout van het zuur is beter oplosbaar in
water.[2] Dit natriumzout wordt fabrieksmatig gemaakt van
het zuur en dat zout bevindt zich uiteindelijk in het gebruikte
voedingssupplement.

Alfa-liponzuur zorgt ook voor een hogere opname van glucose in de
cellen. Alfa-liponzuur grijpt aan op hetzelfde mechanisme als insuline,
om glucosemoleculen de cel in te krijgen.[3] Ook verbetert
alfa-liponzuur de bloeddoorstroming in de kleine haarvaatjes, dus ook
de kleine vaatjes naar de zenuwen toe.[4] In een kleine studie
bij diabetespatienten bleek alfa-liponzuur een positief effect te
hebben op het cholesterol in het bloed.[5] Bij
orale inname van alfa-liponzuur komt 30% van de stof in het bloed
terecht. De rest wordt direct afgebroken in de lever, nadat het is
opgenomen in de dunne darm. Na opname in het lichaam zijn
alfa-liponzuur en de actieve afbraakproducten buiten de cellen en in de
mitochondriën te vinden. De stof en zijn afbraakproducten stapelen
zich niet op in het lichaam. Na 24 uur is slechts 12,5% van de dosis
terug te vinden in de urine.[6] Waarschijnlijk wordt de rest
of opgenomen in het lichaam, of uitgescheiden via de gal.

Rechts- en linksdraaiend

Ook bij alfa-liponzuur komen rechts- en
linksdraaiende moleculen voor. In de natuur, maar ook in de energiecentrales van
ons lijf werkt alleen de rechtsdraaiende versie. Er zijn vrij veel
dierstudies die dat ondersteunen.[7][8][9][10][11]

De linksdraaiende vorm komt echter wel in supplementen voor, vanwege de wijze van bereiden en zo ontstaat er het racemisch mengel: 50% rechtsdraaiend en 50% linksdraaiend alfa-liponzuur. Biochemisch en biologisch onderzoek heeft aangetoond dat de rechtsdraaiende variant de werkzame is.

Helaas is in klinische studies steeds alleen het racemisch mengsel onderzocht.
Het geven van alleen rechtsdraaiende alfa-liponzuur ligt het meest voor de hand, aangezien linksdraaiend niet werkt en het risico op mogelijke bijwerkingen, zoals
zuurbranden dan waarschijnlijk wordt verminderd.

Suikerziekte

In Duitsland is alfa-liponzuur geregistreerd als geneesmiddel en wordt
het vergoed door de ziektekostenverzekeraars. De werking is in meer dan
15 klinische studies gedocumenteerd. De stof wordt voor de behandeling
van zenuwschade bij suikerziekte en alcoholmisbruik al meer dan 30 jaar
voorgeschreven in Duitsland. Zelfs bij huidschade repareert alfa-liponzuur meetbaar de huid.[12]

Alfa-liponzuur wordt het meest ingezet bij diabetes mellitus type II.
Bij deze vorm van suikerziekte, die vaak op latere leeftijd optreedt,
reageert het lichaam niet goed meer op insuline om glucose de cellen in
te pompen. Diabetespatiënten hebben een chronisch verhoogde
bloedsuikerspiegel, hetgeen allerlei symptomen kan veroorzaken zoals
polyneuropathie (pijn, branderigheid, doof gevoel, vreemde sensaties
door schade aan de zenuwen), verslechterde bloedvaten en veel dorst en
plassen. Het is dus van belang om de bloedsuikerspiegel zo goed
mogelijk binnen de marges te houden.

Diverse studies tonen aan dat alfa-liponzuur oraal of ingespoten in de
bloedvaten een mild positief effect kan hebben op de verhoogde
bloedsuikerspiegel. De stof werkt echter niet alleen op de
bloedsuikerspiegel. In een open studie werd aannemelijk gemaakt dat bij
61 diabetes type II-patiënten met polyneuropathie, ook die klachten
verminderden, nadat ze alfa-liponzuur 600 mg per dag oraal hadden
ingenomen. Na vier weken verminderden de neurologische klachten met 47%
en na 8 weken met 71%.[13]
Alfa-liponzuur vergroot de gevoeligheid van cellen voor insuline. In
een placebogecontroleerde studie met 74 diabetes type II patienten bleek dat na orale inname van
alfa-liponzuur de bloedsuikerspiegel daalde. De doses van 600 mg en 1800 mg hadden in
deze studie een vergelijkbaar effect. Glucose werd voor circa 27% meer
uit het bloed gehaald in vergelijking met een placebo.[14]

In verschillende studies is onderzocht wat het effect is van
alfa-liponzuur bij neuropathische klachten van suikerziektepatiënten.
In een placebogecontroleerde studie met 328 patiënten, werden 3
verschillende doses van alfa-liponzuur onderzocht. Uit deze studie
bleek dat wanneer dagelijks gedurende drie weken 600 mg intraveneus werd
toegediend, bij 82% van de patiënten een duidelijke vermindering optrad
van neuropathische (pijn)symptomen.[15]

Een meta-analyse met 1258 patienten bevestigde dit resultaat: neuropathische
klachten bij diabetes type II patiënten verminderden na een dagelijks
infuus van 600 mg alfa-liponzuur gedurende 3 weken.[16] Uit een
grote studie waarbij verschillende doses vergeleken werden,
bleek dat alle doseringen (600 mg, 1200 mg en 1800 mg) evenveel effect
hadden bij diabetes. En alle doseringen hadden significant een beter
effect op de klachten dan de placebogroep.[17]

Het lange termijneffect van alfa-liponzuur op de zenuwen is ook
onderzocht. Het bleek dat na 2 jaar dagelijkse orale inname van 600mg
alfa-liponzuur de zenuwgeleiding verbeterd was ten opzichte van de
placebogroep.[18]

Voorts bleek uit een retrospectieve (terugblikkende) studie dat
suikerziekte patienten maar beter alfa-liponzuur konden blijven slikken,
dan er mee te stoppen of over te stappen op gabapentine, een
neuropathische pijnstiller.[19] In deze studie werden 443
diabetespatienten met een pijnlijke neuropathie gevolgd die gemiddeld 5
jaar 600 mg alfa-liponzuur hadden gebruikt. Na het stoppen van de
alfa-liponzuur, stapten 293 patienten over op gabapentine, en 150
patienten bleven onbehandeld. In de onbehandelde groep ontwikkelde 73%
van de patienten na 2 weken weer neuropathische klachten. In de groep
die gabapentine gebruikte, moest 45% van de patienten met dit medicijn
stoppen vanwege de bijwerkingen. De kosten van alfa-liponzuur waren
beduidend lager dan de pijnstillers. Ook waren 50% minder consulten
nodig tijdens het gebruik van alfa-liponzuur.

De Nederlandse ziektekostenverzekeraars zouden deze gegevens eens onder
de loep moeten nemen, aangezien alfa-liponzuur de kosten in de
gezondheidszorg kan verminderen.

Hersenen

Alfa-liponzuur kan de hersen-bloedbarrière gemakkelijk passeren en
heeft dan ook invloed op de zenuwcellen in de hersenen. Het wordt
steeds vaker genoemd als zinvol middel bij neuropathie, MS, en
Alzheimer.[20][21][22]

In een diermodel werd onderzocht wat de invloed is van alfa-liponzuur
en van vitamine E op het herstel na een beroerte. Hieruit bleek dat de
zenuwcellen in het aangedane gebied beter herstelden. De vrije
radicalen die ontstaan in het ischemische deel van de hersenen ten
gevolge van een beroerte worden weggevangen door deze
stoffen.[23]

In een studie met multiple sclerose (MS) patiënten onderzocht men de
werking van alfa-liponzuur op enzymen die het immuunsysteem activeren
en witte bloedcellen aantrekken (matrix metalloproteinase 9 en
intercellulaire adhesie molecuul -1). Aangenomen wordt dat onder meer
deze enzymen een sleutelrol spelen in de ziektemakende mechanismen van
MS. 37 patiënten hebben meegedaan aan deze studie en na 14 dagen bleek
dat hoe hoger de dosis werd gegeven, hoe lager de concentratie van deze
enzymen was in de hersenen.[24]

Dierexperimenteel onderzoek ondersteunt deze studie dat
alfa-liponzuur remmend werkt op de hersenenzymen die de zenuwscheden
afbreken, en tevens de immuuncellen inactiveert die schade aanrichten aan de hersenen
inactiveert.

Bescherming

Alfa-liponzuur heeft ook een positieve invloed op het netvlies. In een
diermodel is aangetoond dat wanneer de bloedtoevoer naar het oog 45
minuten wordt afgesloten, deze stof een beschermende werking heeft
tegen de schade van het zuurstoftekort op de zenuwcellen in het oog en het
gehele netvlies.[25]

Verder bleek uit recent onderzoek dat alfa-liponzuur ook een
snellere heling van wonden kan bewerkstelligen, doordat de radicalen
die de wondgenezing hinderen weggevangen worden.[26]

Bij
een model voor de beschadigende werking van anti-kanker middelen bleek
alfa-liponzuur tegen deze beschadiging te beschermen. [27]

Bij
het dagelijkse gebruik van alfa-liponzuur 600 mg bij diabetespatienten
bleek dat na 3 maanden ook de zenuwgeleiding verbeterde naast de
daling van de suikerspiegels in het bloed en de vermindering in neuropathische
klachten.[28] Ook werd de insulinegevoeligheid verbeterd door
alfa-liponzuur.[29]

Veiligheid

Alfa-liponzuur
is een veilige stof. Er zijn geen gevallen bekend van overdosering door
alfa-liponzuur. Ook wanneer gedurende twee jaar een dosis van 1200 mg
per dag wordt gebruikt, zijn er geen bijwerkingen gemeld bij patiënten
met diabetische neuropathie. Wel moet de bloedsuikerspiegel in de gaten
worden gehouden, zeker als patiënten ook middelen gebruiken om de
bloedsuikerspiegel te verlagen.

In een studie is onderzocht of 600 mg alfa-liponzuur schadelijk is voor
patiënten met slecht werkende nieren. Het bleek dat de dosis bij deze
patiënten niet aangepast hoefde te worden.[30] Er zijn geen
veiligheidsstudies verricht met alfa-liponzuur bij zwangere vrouwen en
vrouwen die borstvoeding geven. Het wordt daarom afgeraden bij deze
vrouwen alfa-liponzuur voor te schrijven.

Conclusie

Alfa-liponzuur blijkt veilig te zijn en goed
inzetbaar bij o.a. diabetische neuropathie. Verder zou het zinvol
kunnen zijn om alfa-liponzuur in te zetten bij patiënten met Multipele
Sclerose. Dat zou eigenlijk verder uitgezocht moeten worden. Ook schade
die bij een beroerte is ontstaan zou goed kunnen reageren op deze stof,
maar ook dat moet nader worden onderzocht met klinische studies.

Beoordeling

IOCOB
beoordeelt het voorschrijven van alfa-liponzuur bij pijnlijke
diabetische neuropathie als zinvol. Alfa-liponzuur krijgt een groen stoplicht vanwege een positieve meta-analyse en de vele positieve klinische studies. Het zou goed zijn als
er nog extra onderzoek naar de waarde van deze stof gedaan zou worden,
vooral bij MS, maar de veiligheid is zo duidelijk, dat alfa-liponzuur
zonder problemen ingezet kan worden.

Sites

• Alpha Lipoic Acid