Homeopathie en reviews

Reviews en meta-analyses zijn grote literatuurstudies waarbij onderzoeken bij elkaar worden genomen om uiteindelijk tot een duidelijke conclusie te kunnen komen. Het eerste systematische overzicht van homeopathisch onderzoek werd gepubliceerd in de British Medical Journal in 1991. Van de 105 onderzoeken met interpreteerbare uitkomsten, waren er 81 studies die positieve resultaten hadden, waaronder gerandomiseerde, gecontroleerde studies met hoge kwaliteit.

De onderzoekers, drie reguliere epidemiologen, kwamen tot de volgende conclusie: "The amount of positive evidence even among the best studies came as a surprise to us. Based on this evidence we would readily accept that homeopathy can be efficacious, if only the mechanism of action were more plausible". En "The evidence presented in this review would probably be sufficient for establishing homeopathy as a regular treatment for certain indications".[1]

In 1996 publiceerde de European Commission Homeopathic Medicine Research Group een review. Deze review verscheen in 2000 iets gewijzigd in een wetenschappelijk tijdschrift.[2] Van de 118 gecontroleerde klinische studies werden 16 studies met de beste kwaliteit gebruikt voor de meta-analyse. Het totaal aantal patiënten van alle studies bij elkaar bedroeg 2617. Het bleek dat homeopathie effectiever was dan placebo. De conclusie van de auteurs was: "There is some evidence that homeopathic treatments are more effective than placebo; however, the strength of this evidence is low because of the low methodological quality of the trials. Studies of high methodological quality were more likely to be negative than the lower quality studies. Further high quality studies are needed to confirm these results."

In een toptijdschrift, The Lancet werd in 1997 een meta-analyse gepubliceerd. Van de 186 placebo-gecontroleerde studies, waren 89 bruikbaar voor de analyse. Uit deze studie kwam naar voren dat de kans dat homeopathie een gunstig effect had, 2 tot 3 keer groter was dan voor placebo. Zelfs in een "worst-case" scenario, waarbij alleen studies werden geanalyseerd van hoge kwaliteit, met gebruik van hoge of middelhoge verdunningen, kwam homeopathie er beter uit dan placebo. De voornaamste conclusie was dat de uitkomsten "were not compatible with the hypothesis that the effects of homoeopathy are completely due to placebo". [3]

In 2005 volgde weer een review in The Lancet. Deze keer met als doel om 110 placebo-gecontoleerde studies in de homeopathie te vergelijken met 110 gematchte studies vanuit de reguliere geneeskunde. Homeopathie en reguliere geneeskunde vertoonden beide een positief behandelingseffect. Volgens de onderzoekers hadden 21 homeopathische studies en 9 reguliere studies een hoge methodologische kwaliteit. Van deze groep werden de uitkomsten van 14 niet-gespecificeerde "grotere studies van hogere kwaliteit” (8 homeopathie, 6 reguliere geneeskunde) geanalyseerd. De onderzoekers concludeerden dat er "weak evidence for a specific effect of homoeopathic remedies, but strong evidence for specific effects of conventional interventions” aanwezig was.
Volgens hen paste dat bij de veronderstelling dat de klinische effecten van homeopathie placebo-effecten zijn. De analyse van de onderzoekers kreeg de nodige kritiek te verduren, omdat er  een selectie-bias in het spel kon zijn met name bij het reduceren van de 21 studies van hoge kwaliteit tot 8 studies met grote patiëntenaantallen. De uitkomsten van een meta-analyse zijn afhankelijk van hoe de drempel voor “grote” studies wordt gedefinieerd. De resultaten – en de conclusies die daaruit kunnen worden getrokken – veranderen afhankelijk van welke subgroep van homeopathiestudies wordt geanalyseerd. Het is onduidelijk waarom het criterium voor een "grote studie" van 98 of meer patiënten werd genomen. Een ander getal kan de conclusies geheel veranderen. De keuze van een andere subgroep kan zelfs tot tegenovergestelde conclusies leiden. Bijvoorbeeld; vier van de 21 studies betroffen de preventie of behandeling van spierpijn na inspanning en een eerdere systematische review had al aangetoond dat een homeopathische behandeling daarbij waarschijnlijk niet effectief was. Als de analyse tot de overige 17 studies wordt beperkt wordt een statistisch significant effect gevonden. De conclusies van deze onderzoekers, onder leiding van Professor Matthias Egger, welbekend om zijn anti-homeopathie standpunt, zijn dus lang niet zo definitief als ze in het Lancet-artikel worden gepresenteerd. [4]

Het feit dat sommige meta-analyses een positief bewijs voor de effectiviteit van homeopathie hebben kunnen vaststellen is nog heel opmerkelijk omdat meta-analyses verre van geschikt zijn wanneer studies nogal verschillend van aard zijn (zoals bij homeopathie), niet alleen wat betreft hun uitkomsten maar ook in de interventies en ziektediagnoses en wanneer een behandelwijze bij sommige aandoeningen mogelijk wel en bij andere niet werkzaam is. Het Cochrane Handbook for Systematic Reviews doet de volgende aanbeveling:

"Meta-analysis should only be considered when a group of trials is sufficiently homogeneous in terms of participants, interventions and outcomes to provide a meaningful summary".