Congres Integratieve Geneeskunde. KUN

Integratieve Geneeskunde, voor ons allemaal. Onder die naam is er een symposium georganiseerd bij het afscheid van René Severijnen als kinderchirurg in het UMC St Radboud (KUN) na 35 jaar en het begin van zijn werk in de integratieve geneeskunde. Hierbij het programma en het verslag.

Integratieve geneeskunde is het samengaan van reguliere geneeskunde en veilige complementaire zorg, waarvan de werkzaamheid is aangetoond. Zelfmanagement, de patiënt zelf de regie geven over zijn gezondheid met de dokter als coach, vormt naast optimale aandacht voor voeding en beweging een krachtige motor in het geheel. In gezonde voeding ter voorkoming van gezondheidsproblemen en obesitas zijn de meeste artsen onvoldoende geschoold, daar is meer aandacht voor nodig.

Bewegen is goed voor je, lees je op iedere straathoek en de wetenschappelijke verklaring en onderbouwing daarvan wordt gepresenteerd. Een van de belangrijke onderdelen is ook “mind-body medicine”, waarin lichaam, geest en spiritualiteit als één geheel worden gezien.

De basis stamt uit de oosterse systemen als de traditionele Chinese of Tibetaanse geneeskunde en Ayurveda, waarbij meditatietechnieken volgens Zen of Vipassana via Jon Kabat-Zinn en vele anderen een grote rol krijgen in de reguliere zorg. De behoefte blijkt uit het gebruik ervan, bijna eenderde deel van de kinderen op een kinderpolikliniek had in het jaar ervoor complementaire geneeswijzen gebruikt. Aan studenten in Utrecht en Nijmegen worden keuzeblokken hierover aangeboden.

Hoewel in vrijwel ieder ziekenhuis in Nederland onderdelen eruit toegepast worden, heeft alleen het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam sinds 2003 een stuurgroep, welke diverse projecten met betrekking tot “Integrative Medicine” in de patiëntenzorg implementeert. Ook het Martini ziekenhuisn in Groningen heeft inmiddels de visie dat een ziekenhuis een " healing-environment" is vorm gegeven met een geheel nieuwe architectuur van dat ziekenhuis. 

Er is in Nederland echter ten minste een academische afdeling als kenniscentrum nodig voor onderbouwing van de taken op het gebied van kennistoepassing, -ontwikkeling en –overdracht. Behandelingsvormen, die nog niet officiëel zijn erkend, moeten hier verder bestudeerd worden, zodat hun toepassing verantwoord kan gebeuren.  Een belangrijke doelgroep van dat kennis centrum vormen mensen met chronische klachten, zoals pijn, maar de methoden zijn ook effectief voor behandeling van stress en het voorkomen daarvan. Omdat stressreductie ook van groot belang is voor ziekenhuismedewerkers, wordt voor de Nijmeegse medewerkers vanaf eind september in het Han Fortmanncentrum een cursus “training in aandacht” geboden. De basis daarvan is de mindfulness volgens Kabat-Zinn.

Verslag

Als eerste spreker gaf Inès von Rosentiel, kinderarts uit het Slotervaartziekenhuis, aan hoe Integratieve Geneeskunde (IG) gedefinieerd kan worden: het gaat om een zorgvisie (dus niet om een verzameling behandelingen) met 4 uitgangspunten:

• de arts-patient relatie staat centraal,
• de nadruk ligt op de hele persoon,
• de behandeling wordt gesteund door bewijs,
• er wordt gebruik gemaakt van alle geschikte benaderingen.

Ines liet ook zien dat er al een hele reeks academische centra in de USA zijn die deze stroming serieus nemen en opgenomen hebben in de onderwijs en onderzoekslijnen.

Jan Keppel Hesselink van de stichting IOCOB verdiepte de discussie rond de wetenschappelijke basis door aan te tonen dat ook binnen de huidige geneeskunde het uitgangspunt van Evidence Based Medicine (EBM) niet strikt gehanteerd wordt. Er zijn vele medische handelingen die niet evidence based zijn. Daarnaast zijn vele behandelingen die alternatief genoemd worden, en die wel wetenschappelijk onderzocht zijn, zoals acupunctuur, hypnotherapie en kruiden. Een fundamenteel verschil tussen alternatief en regulier bestaat dan ook niet. Voor de verdere ontwikkeling van de IG als toevoeging aan de reguliere geneeskunde dienen behandelingen, die effectiviteit claimen, wetenschappelijk onderzocht te worden op zowel effectiviteit als veiligheid, echter zonder uitsluiting vooraf.

Op basis van de lezingen van Ines en Jan werd er van gedachte gewisseld, welke Nederlandse term nu eigenlijk het meest geschikt is om te gebruiken. De term alternatieve geneeeskunde is eigenlijk obsoleet. Het suggereert een tegenstelling die niet bestaat. Ook de term geneeskunde in de alternatieve geneeskunde suggereert dat het methoden zijn die genezen. Terwijl in principe de patient behandeld wordt, en het van meerdere factoren afhangt of de patient beter wordt. De geschiedenis van de termen in dit veld zou als volgt omschreven kunnen worden: alternatieve geneeskunde/ holistische geneeskunde/ integrale geneeskunde/ complementaire geneeskunde/ CAM/ complementaire behandelvormen en complementaire behandeling/ en geintegreerde of integratieve geneeskunde. Het voorstel was om in vervolg te spreken van Geintegreerde Geneeskunde. 

Machteld Huber, arts en onderzoeker bij het Louis Bolk Instituut toonde aan de hand van een onderzoek naar de voedingswaarde van bepaalde groenten aan, dat dit raakt aan grondovertuigingen over IG. Concreet ging het om de vraag wat de centrale doelstelling dient te zijn bij het onderzoeken van de effectiviteit van een groente: dient dit de nutriëntenwaarde te zijn of de groente als levend product. Met andere woorden: wanneer de voedingseffectiviteit centraal staat, worden technologische vernieuwingen toegepast die de groenten uit zijn natuurlijke omgeving en groeitempo halen. Wanneer juist het behoud van de natuurlijke ontwikkeling als uitgangspunt wordt gebruikt, beperkt dit de voedingseffectiviteit. Dit dilemma verscherpt het denken over IG, een noodzakelijke stap in de verdere ontwikkeling ervan.

Marten Klaver, emotie-neuroloog gaf in zijn bijdrage een voorbeeld van de wijze waarop het lichaam en de geest samenkomen en elkaars functioneren beïnvloeden via het limbische systeem dat de emoties een fysieke basis geeft. Hij gaf aan dat dit proces empirisch aantoont dat een kunsmatige scheiding tussen het functioneren van lichaam en geest niet mogelijk is en pleitte voor het bio- psycho- sociale model als basisbenadering.  

Joke Hellemans, als psychotherapeut werkzaam bij AMC de Meren, stelde in haar bijdrage vast dat mindfulness, een behandeling die erop gericht is om patiënten te leren hoe zij negatief, onrustig denken tot rust kunnen brengen zowel preventief als curatief een gunstige  invloed kan hebben op de gezondheid wat via wetenschappelijk onderzoek inmiddels ook is vastgesteld. Daarmee is mindfulness een goed voorbeeld van een behandeling van onder meer herhaalde depressies, die op praktische wijze de principes van de IG toepast binnen de gezondheidzorg,.

Als laatste gaf René Severijnen, kinderchirurg, een voorzet over de stappen die gezet moeten worden om IG binnen de academische gezondheidzorg te integreren.

Patiëntenzorg, zowel individueel als in groepsverband voor bv. chronische pijn, depressie en vermoeidheid kan een belangrijke aanvulling leveren aan de behandelwijzen van de reguliere geneeskunde. De patiënt centraal, de dokter met compassie als coach en over en weer waarderen van elkaars uitgangspunten tussen de reguliere geneeskunde en complementaire behandelwijzen zijn voorwaarden voor blijvend succes.

Mindfulness moet de eerste jaren in de opleiding van studenten aangeboden worden, net zoals ziekenhuispersoneel ermee vertrouwd moet raken door zelf een cursus te volgen. Huisartsen en specialisten kunnen in kleine groepen kennis maken met de uitgangspunten van de IG en onderzoek is op alle mogelijke vlakken en manieren belangrijk en noodzakelijk. Samenwerking in Nederland, in Europa en deelname aan het Amerikaanse Consortium voor Universitaire Centra met een Integratieve Geneeskunde afdeling volgen daarna.

Dit symposium werd mede mogelijk gemaakt door het Centre of Excellence for Care and Cure, een kennisplatform voor Zorg, waar mensen blij van worden (http://www.cecc.nl/) , UVIT en GlaxoSmithKline. Mevrouw Lootsma bood stoelmassages aan, verzorgd door Stoelmassage Nederland.

Bron

Symposium