Boswellia: veelbelovend bij reuma

Wierook heelt! Niet alleen in de kerk, maar misschien ook binnen de geneeskunde. Toen IOCOB in 2008 een Duitse arts hoorde spreken over de werking van wierook bij reuma, werden de lachspieren getriggerd. Maar....Er zit waarheid in. Binnen de natuurgeneeswijze in Duitsland heeft een wierook preparaat al een vast plaats gekregen.

Voor patienten met reumatische artritis, colitis ulcerosa an de ziekte van Crohn zal de komende jaren misschien een interessant preparaat beschikbaar komen. Daar wordt op dit moment op verschillende plaatsen onderzoek naar gedaan. Dit preparaat is een plantaardig geneesmiddel uit de ayurvedische geneeskunde, dat hetzelfde effect heeft als corticosteroiden en de basis vormt van wierook! Wierook wordt gewonnen uit de wierookboom, die in droge streken van o.a. India veel voorkomt. Daarvan is gomhars een van de belangrijkste ingredienten van de wierook. Gomhars komt van een wierookboom, behorende tot de familie van de Boswellia. En een ayurvedisch plantaardige preparaat afkomstig van die boom werd enkele jaren geleden zelfs in ontwikkeling genomen als zogenaamd weesgeneesmiddel voor de behandeling van hersenzwelling (oedeem) bij hersentumoren.

Bij deze middelen is er maar één goed opgezette klinische positieve studie nodig om het als geneesmiddel geregistreerd te krijgen. Normaliter zijn er twee klinische studies nodig, waaruit blijkt dat een geneesmiddel meer effect heeft dan een placebo.

Uit de hars

Door in de bast van deze bomen te kerven komt sap vrij dat bestaat uit gomhars en olie. Uit dit sap vormen zich korrels die na ongeveer drie weken van de boomstam geplukt kunnen worden. Dat zijn dan zuivere wierookkorrels, die direct gebruikt kunnen worden en die de basis vormen van een plantaardig middel die in India ingezet worden tegen colitis ulcerosa, artritis en andere aandoeningen die gebaseerd zijn op ontstekingsreacties van het lichaam. Het middel is echter in de Westerse landen zeer onbekend.

Wierook en de ayurveda

Het gebruik van wierookhars als therapie stamt uit de ayurvedische geneeskunde en werd vroeger al gebruikt tegen allerlei ontstekingsziekten zoals reumatoïde artritis en darmontstekingen. Als men een langere tijd dit middel inneemt, dan kunnen sommige patienten duidelijk bespeuren dat de klachten verbeteren en dit zonder de bijwerkingen van corticosteroiden.[1]

Eén van de eerste reumatologen, dr. Wolfgang Brückle, chefarts van de reumakliniek "Sonnengarten" in Bad Nenndorf (her)ontdekte dit aspect van de plant dat het wierookpreparaat ontstekingsremmend werkt, zonder de bekende bijwerkingen van de steroiden.

In Bad Ems sprak IOCOB met de chefarts van een natuurgeneeskundige kliniek, en binnen die kliniek was vooral bij reuma veel ervaring opgebouwd met Boswellia. Hij gaf aan dat hij in staat was bij reuma de corticosteroiden langzaam te verminderen en te vervangen door Boswellia serrata. Dat gaat niet altijd, maar in een deel van de gevallen dus wel. Dan blijft de bloedbezinking ook laag, zo verzekerde hij IOCOB.

Het werkingsmechanisme

De werking is farmacologisch onderzocht en berust op het remmen van het ontstekingsproces via de zogenoemde leucotriënen-remming. Leucotriënen zorgen in het lichaam voor het aanwakkeren en onderhouden van het ontstekingsprcoces. Boswelliazuren remmen het enzym, 5-lipoxygenase die een sleutelrol speelt in de aanmaak van leucotriënen.[2] De werking ervan lijkt verder op die van aspirine-achtige stoffen. In 2008 werd ontdekt dat Boswellia als zogenaamde COX-1 remmer werkt.[3] Ook remmen Boswelliazuren in mindere mate COX-2. COX is een groep enzymen die de synthese van prostaglandines voor hun rekeningn nemen. Ook prostaglandines zijn betrokken bij ontstekingsprocessen. Wanneer in de studie arachidonzuur of Ibuprofen werd aangeboden, werd de COX remming opgeheven, doordat Boswellia werd afgestoten van de COX. Aspirine heeft een vergelijkbare werking op COX. In sterke mate remt aspirine COX-1 waardoor de bloedplaatjes niet samenklonteren, en in mindere mate COX-2 wat een onstekingsremmend effect heeft. De auteurs waren enthousiast over het werkingsmechanisme:

It may mediate their anti-inflammatory actions not only by suppression of lipoxygenases, but also by inhibiting cyclooxygenases, preferentially COX-1.

De remming van COX-1 kan maagbloedingen geven. Het is in de literatuur echter nooit beschreven dat door het innemen van Boswellia maagbloedingen werden veroorzaakt. Waarschijnlijk komt dit doordat de remming van COX-1 reversibel is en niet zo sterk als de pijnstillende stof Ibuprofen, waarvan het wel bekend is dat deze stof maagbloedingen kan veroorzaken. Boswellia heeft nagenoeg geen bijwerkingen. Soms kunnen milde maagdarmklachten optreden, zoals zuurbranden, misselijkheid en diarree.[4][5]

De moleculen die deze beoogde werking hebben, komen uit de familie van de zogenaamde pentacyclische triterpenen. De twee sterkst werkende moleculen binen die groep van terpenen zijn 11-keto-beta-boswellic acid (KBA) en 3-acetyl-11-keto-beta-boswellic acid (AKBA). We spreken van boswellia zuren.

Maar er is veel meer muziek voor Boswellia toepassingen. Het mechanisme zou ook bij aderverkalking zinvol kunnen zijn, bleek uit dierproeven.[6] Om dat klinisch te bewijzen is echter vrijwel onmogelijk, omdat daarvoor hele lange en dure studies gedaan moeten worden.

Bij veel ziektebeelden die gekenmerkt worden door chronische ontstekingen vindt men een verhoogd leucotriënengehalte.

Hier volgen een serie ziekten waarbij natuurartsen denken wierookhars in te kunnen zetten:[7]

Asthma, allergische aandoeningen, rhinitis (neusslijmvliesontsteking), door allergie veroorzaakte bindweefselontsteking.

Bot- en weefselziekten: rheumatoïde arthritis, lupus erythematodes (auto-immuunziekte met onbekende oorzaak), allerlei auto-immuunziektes, jicht, lyme, arthritis (reumatische ziekte ten gevolge van de late gevolgen van een tekenbeet).[8]

Huidziekten: psoriasis, urticaria (netelroos)

Ziekten van het maagdarmstelsel: darmontstekingen zoals colitis ulcerosa, ziekte van Crohn. buikspeekselklierontsteking.[9] Zelfs MS wordt sporadisch genoemd.

Biologische beschikbaarheid

Er is wel een klein addertje onder het gras. De actieve ingredienten, de zogenaamde boswellic acids (BA), of Boswellia zuren, die veel voorkomen in de hars, hebben weliswaar duidelijke ontstekingsremmende eigenschappen, maar er is heel weinig bekend over het gedrag van deze stoffen na het innemen ervan. Er bestaat het vermoeden dat deze stoffen moeilijk door het lichaam opgenomen kunnen worden. Met andere woorden, de biologische beschikbaarheid is vermoedelijik niet optimaal.[10] In 2005 werd er een studie gepubliceerd, waaruit bleek dat de formulering die daar onderzocht werd in ieder geval wel boswelliazuren afleverde in de hersenen.[11]

In een andere studie bij colitis ulcerosa konden Boswelliazuren ook gemeten worden in het bloed.[12]

Beoordeling

Er is genoeg bewijs dat Boswellia veilig is. Het werd tot voorkort zelfs onderzocht als een weesgeneesmiddel voor een bepaalde indicatie, hersenzwelling bij kanker metastases. Maar we hebben natuurlijk niet veel inzicht in de lange termijn veiligheid. Dat is iets wat we alleen bij farmaceutische middelen precies weten, door de registratie eisen.

Er zijn verschillende producenten van Boswellia. We weten niet of het product wat in Duitsland toegelaten is dezelfde eigenschappen heeft als het voedingssupplement Boswellia van de supplementenproducenten. Het zou kunnen zijn dat de biologische beschikbaarheid van deze varianten verschillen van elkaar.

Voor vrijwel alle ziektes is nog niet voldoende onderzoek gedaan zodat we per indicatie 2 positieve studies hebben, maar hier geldt het voordeel van de twijfel. De waarnemingen van een groot aantal natuurartsen in Duitsland en traditionele artsen in India geven positieve berichten.

Vandaar een oranje stoplicht voor Boswellia bij reuma. Patienten kunnen het proberen, maar wel graag melden aan de huisarts over reumatoloog! Want het is een middel met duidelijke biologische activiteit.