Probiotica alarm?

Een dramatische gebeurtenis. Bij medische experimenten bestaan risico's. Zieke patienten behandelen met experimentele therapie is risicovol. Als er dan 24 doden vallen, is het wel duidelijk dat er iets aan de hand is. De feiten: 296 patiënten met ernstige acute alvleesklierontsteking namen aan het onderzoek deel, verdeeld in een onderzoek- en controlegroep. Acute alvleesklierontsteking is een zeldzame en zeer ernstige ziekte. In totaal overleden 24 patiënten (16 procent) in de onderzoeksgroep en 9 patiënten (6 procent) in de controlegroep. Binnen de geschiedenis van de geneesmiddelen ontwikkeling worden bijna nooit dit soort dramatische verschillen tussen middel en placebo gevonden! Zeker niet na positieve dierstudies. Eerder waren probiotica namelijk in een diermodel van acute alvleesklierontsteking wel werkzaam geweest. Sommig experts denken nu aan toeval.

De patienten waren erg ziek, hadden meer organen dan alleen de alvleesklier die slecht werkten, en kregen hoogstwaarschijnlijk veel andere medicijnen. Dat er een verhoogde sterfte is bij patienten die op de intensive care liggen, een ernsige alvleesklierinfectie hebben en waarbij verschillende organen minder goed werken als ze met hoge doseringen probiotica behandeld worden, is op zich voorstelbaar! Dit soort ernstig zieke patienten zijn nooit eerder behandeld met probiotica.

Onkruid wieden…

Als patienten die een slecht immuunsysteem hebben, door bijvoorbeeld hoog gedoseerde corticosteroiden, in de tuin werken zonder handschoenen, en bollen planten en onkruid trekken en gras steken ontstaan er kleine wondjes in de handen. Bij normale mensen is dat geen probleem. Bij mensen met een verminderde afweer kan dat dodelijk aflopen. In de grond zitten namelijk allerlei bacterien en schimmels die op zich nuttig zijn. Maar als ze in een lichaam komen waar het afweersysteem afwezig is, dan kunnen ze zich ontpoppen tot dodelijke wezens. Betekent dit nu altijd handschoenen aan bij in de tuin werken?

Probiotica: goedaardig of kwaadaardig?

Probiotica zijn preparaten met daarin hele hoge doseringen goedaardige bacterien, vergelijkbaar met bacterien die in de grond zitten van onze tuin, om de analogie van hierboven te gebruiken. Patienten met falen van organen en alvleesklier hebben een heel zwak afweersysteem. Hoge doseringen goedaardig bacterien kunnen dan ineens een foute werking krijgen, doordat ze de ontsteking versterken. En net zoals die patient die in de tuin werkte, met blote handen en wondjes kreeg aan zijn handen die door de tuinbacterien dodelijk afliep, is hier vermoedelijk iets vergelijkbaars aan de hand.

Dit betekent dus niet dat alle probiotica ineens slecht en gevaarlijk zijn, en dat nieuw onderzoek gedaan moet worden naar de veiligheid.. we moeten eerst deze casus goed bestuderen in alle details…

De roep van de consumentenbond om alle supermarkt probiotica te onderzoeken, is totaal zinloos. Daar is al zo enorm veel onderzoek aan gedaan, die zijn veilig! Bovendien zijn de supermarkt probiotica geheel anders dan de probiotica die in de studie gebruikt zijn, dat waren andere bacteriestammen. Dus: Don’t panic!!!

Toeval?

Tja, en dan zijn er ook wetenschappers die het toerekenen aan het toeval. Heel zelden krijg je gewoon een hele rare uitslag in een studie, die tegengesteld is aan alle andere vorige studies, gewoon door toeval. Dat is ook de opvatting van een van de immunologen die bij deze studie betrokken was. We citeren:

‘ Zoiets kan gebeuren, zegt Claassen. Het kan zomaar zijn dat de dobbelsteen relatief wat vaker de meest doodzieke mensen in de behandelgroep heeft gestopt. En in de controlegroep juist wat meer minder ernstige patiënten. De cijfers wijzen daarop. Tien procent van de mensen met een acute alvleesklierontsteking overlijdt. In de behandelgroep overleed 16 procent van de patiënten, in de controlegroep maar 6 procent. ‘Kijk je naar de hele patiëntengroep, dan ligt het percentage doden weer bijna op dat gemiddelde’, zegt Claassen. ‘Toeval heeft een rol gespeeld.’ Halverwege de proef is gekeken of er een verschil te zien was tussen beide groepen. Dat bleek niet het geval. Dat is gek, gezien het grote verschil op het eind. Toen had je al iets moeten zien, zegt Claassen. ‘Behalve als toeval een dominante rol heeft gespeeld.’

Ongebalanceerde groepen

Een andere verklaring bij dit soort ernstige ziektebeelden is, dat in de groepen niet precies dezelfde patienten zaten. Dat bijvoorbeeld in de probioticagroep de patienten zieker waren, en dus daarom een hogere sterfte hadden. Dit wordt momenteel onderzocht.

Afsluitend: Le Grain et le Terrain

Deze oude Franse uitspraak uit de bacteriologie geeft aan dat bij infecties er 2 elementen een rol spelen:

1. De bacterie zelf, zijn eigenschappen en hoe agresief die bacterie is (virulentie), dat is de kiem, Le Grain. En

2. Het lichaam waar de bacterie in aanwezig is, het terrein van de infectie, Le Terrain.

Een infectie loopt ernstig af bij of een hele agressieve bacterie  en een normale afweer, of bijvoorbeeld bij een vrijwel niet agressieve bacterie en een ernstig verzwakt afweer. In Utrecht hebben we met het laatste van doen. Hele erge verzwakte patienten. Door deze studie wordt duidelijk dat de vrij goedaardige bacterien daar dus niet een goede keuze bij zijn!

Maar dat wil niet automatisch zeggen dat probiotica dus slecht zijn. Bij de beoordeling moet je immers kijken naar Le grain et le Terrain, de bacterie stammen zelf en de indicatie.

Er is nu bewijs dat probiotica gevaarlijk zijn bij ernstige alvleesklierontstekingen. En er is veel bewijs dat probiotica goed ingezet kunnen worden bij een hele serie andere aandoeningen, waarbij er geen verzwakt immuunsysteem bestaat!

Dus Probiotica zijn niet ineens Slecht! Het feit uit het UMCU, op basis van een onderzoek in meerdere ziekenhuizen, moet in de context van al het onderzoek en al de indicaties gezet worden. Bovendien ontbreken nog heel veel gegevens, bijvoorbeeld de uitslagen van de bloedkweken. Dat soort gegevens hebben we nodig voor een interpretatie wat nu echt fout ging in dit geval.

Tenslotte: wat ook voorkomt in klinische studies: een blinderingsfout. Dat kan het ook nog zijn, dat de flesjes omgewisseld waren, als er een placebo gebruikt is. Dat komt nog wel eens voor….Een verpakkingsfout in de apotheek bijvoorbeeld…. 

Kortom, nog veel om uitgezocht te worden! 

Gerelateerde artikelen