Nederlandse doorbraak: Hypnose en irritable bowel, het prikkelbare darm syndroom

Niet reguliere therapie wordt steeds vaker serieus genomen. Hypnotherapie is samen met acupunctuur al een heel eind op weg om ingeburgerd te raken binnen de reguliere gezondheidszorg. In het Antonius ziekenhuis te Nieuwegein is een kinderarts, Ariane Vlieger, die al langer de waarde van hypnotherapie voor kinderen inzag. In 2007 sloot haar onderzoeksgroep een project af, waaruit klip en klaar blijkt dat hypnotherapie hele duidelijke waardevolle effecten heeft bij kinderen met spastische darmklachten. Hypnotherapie is duidelijk een interventie waarvoor steeds meer bewijs van effectiviteit ontstaat. Het onderzoek uit Nieuwegein is een nieuw baken.

Vlieger met haar medewerkers hebben de wereldpers gehaald met een bijzonder stukje onderzoek. Hypnotherapie bij kinderen met het prikkelbare darm syndroom, ofwel IBS. Een groep van ruim 50 kinderen werd onderzocht, en de helft daarvan kreeg zogenaamde darmgerichte hypnotherapie. Er werden 6 sessie gegeven in een periode van 3 maanden, met verbluffend positief resultaat na een jaar. 

Het succes was na een jaar zeer duidelijk meetbaar: 85% van alle kinderen behandeld met hypnotherapie had geen klachten meer, tegenover 25% van de kinderen uit de controlegroep! De conclusie van de onderzoekers:

At 1 year follow-up, successful treatment was accomplished in 85% of the HT group and 25% of the SMT group (P < .001).[1]

In een vraaggesprek merkte de hoofdonderzoekster, de kinderarts Dr. Arine M. Vlieger op dat hypnotherapie, de therapie van keuze zou moeten gaan worden bij IBS:

"We advocate that hypnotherapy become the treatment of choice in children with persisting complaints of either functional abdominal pain or IBS in whom first-line therapies such as education and dietary advice have failed,"

De uitslag van het onderzoek van het Antoniusziekenhuis is belangrijk voor kinderen met deze aandoening. In een begeleidend editorial werd in het tijdschrift nog over de studie opgemerkt dat hypnotherapie bij IBS een aangewezen keuze is als gewone eerste lijnszorg geen voldoende resultaten oplevert:

" It is the first to demonstrate that gut-directed HT is highly effective in thetreatment of children with long-last-ing IBS or FAP. The data are in concordance with observations in adult IBS patients, and support the use ofHT in children with persisting complaints of either FAP or IBS in whom first-line therapies like education anddietary advices have failed." 

IBS, spastische darm en hypnotherapie 

IBS staat voor Irritable Bowel Syndrome, het prikkelbare darm syndroom of de spastische dikke darm. Dit is een van de meest voorkomende oorzaken van chronische buikklachten bij kinderen. Hypnotherapie wordt al langer gezien als waardevolle behandelingsoptie.[2] Een recent kwalitetieve review kwam al tot de uitspraak dat hypnotherapie bij IBS vermoedelijk zinvol is.[3] Er werden 20 studies gevonden, waarvan er 4 gerandomiseerd waren, twee gecontroleerd en 12 niet gecontroleerd. Reviewers die bekend zijn met complementaire behandelwijzen oordeelden ook al positief over hypnose bij IBS.[4] Maar de conservatieve Cochrane groep kwam in 2007 tot een minder positief oordeel. [5] Dat laatste niet zo alarmerend, want de analyse die de Cochrane groep doet eindigt vrijwel altijd met de opmerking dat iets nog niet totaal bewezen is, dat de studies van mindere kwaliteit zijn, en dat meer onderzoek moet plaatsvinden. Ook nu was de conclusie zeer herkenbaar en volgens dat zelfde format:

The quality of the included trials was inadequate to allow any conclusion about the efficacy of hypnotherapy for irritable bowel syndrome. More research with high quality trials is needed. 

Nu, anno 2008, is er een duidelijke vooruitgang, want de studie van Vlieger et al voldoet aan de strengste eisen wat betreft methodologie, en de resultaten zijn zeer duidelijk en ondersteunen de inzet van hypnotherapie bij IBS.

Darm gerichte Hypnotherapie 

De hypnotherapie bestond uit ontspanningsoefeningen en suggesties voor de buikpijn en de darmfuncies, en tevens ego versterkende suggesties. Er werd niet ingegaan op causale psychodynamische factoren. De eerste sessie was een introductie sessie, waarbij het kind aan de therapeut kon wennen en waarbij er informatie gegeven werd over de relatie tussen het lichaam en de geest, de  “body-mind connection” en de mogelijkheid die er zijn om direct de eigen lichaamsfuncties positief te beinvloeden. Volgend op de inductiefase werd het kind uitgenodigd om zich een normaal werkende darm voor te stellen, waarbij metaforen gebruikt werden die bij het voorstellingsvermogen van de kinderen aansloot. Zo werd er bijvoorbeeld gebruik gemaakt van de metafoor van een auto die op koerssnelheid rijdt. In de volgende sessie werd het kind gevraagd de handen op de buik te leggen, en daarbij werden suggesties gegeven voor een positief effect. Vaste hypnoscripts werden niet gebruikt, elke sessie sloot aan op de feedback die het kind zelf gaf. Naast de darm-gerichte suggesties werden er algemene suggesties gegeven voor verbeterde slaap, ontspanning en ego-versterkende suggesties. Er werden geen pijn-verminderende suggesties gebruikt. Elk kind kreeg een CD met een standaard hypnosessie, die elke dag gebruikt kon worden.

De kinderen in de controle groep kregen gewone klinische zorg. Ook werd er ondersteunende therapie gegeven in evenveel sessies als de groep kinderen die hypnotherapie kregen. 

De pijn werd zowel qua frequentie als ernst door de kinderen zelf aangegeven in een dagboekje, door middel van een soort aan kinderen anagepaste Visual Analogue Scale (een VAS schaal met smilies).   

Resultaten

In beide groepen daalden de pijn intensiteitsscores significant. In de hypnotherapie groep daalde de pijn van 13.5 tot 1.3 een jaar na het begin van de behandeling, en in de controle groep daalde de pijn intensiteitsscores van 14.1 naar 8.0. Hypnotherapie was echter duidelijk veel beter, met een significante vermindering van klachten ten opzichte van de standaard behandeling (P=.002) De pijn frequentie daalde ook in beide groepen, maar ook hier weer significant meer met hypnotherapie. (Van 13.5 naar 1.1 in de hypnogroep en van 14.4 naar 9.3 in de controle groep.

Het succes van de behandeling bleek ook uit het feit dat aan het einde van de behandelingsperiode van 3 maanden 16 van de 27 patients (59%) in de hypnotherapie groep een klinisch herstel (remissie) hadden bereikt tegen slechts 3 van de 25 (12%) uit de controle groep.

Een half jaar later waren er (71% van de patientjes volgend op hypnotherapie in remissie tegen slechts 17% in de controle groep. De remissie na een jaar was 85% versus 25% van de controle groep, ook weer hoog significant.

Conclusie van de auteurs

Hypnotherapie is zinvol bij chronische buikklachten die passen bij IBS of FAP (functionele buik klachten; functional abdominal problems). De auteurs breken een lans voor hypnotherapie als methode van keus bij patientjes waar de gewone eerste lijnszorg geen resultaten opleverde. Het zou goed kunnen zijn dat hypnotherapie ook bij andere functionele buikklachten zinvol is. Hun conclusie werd onderschreven door de redacteur van het tijdschrift Gasteroenterology, die in zijn redactionele commentaar dezelfde visie gaf! 

In conclusion, this study clearly shows the efficacy ofgut-directed HT in the treatment of children with long-standing IBS and FAP. We advocate that HT become thetreatment of choice in children with persisting complaints of either FAP or IBS in whom first-line therapiessuch as education and dietary advice have failed. Further-more, studies are needed to conirm our findings and toinvestigate whether HT might also be a treatment optionfor children with other functional gastrointestinal disorders.  

Bespreking en beoordeling

Deze studie laat zien dat in een gecontroleerde studie hypnotherapie, gegeven in 6 sessies in een periode van 3 maanden, samen met een CD die dagelijks afgeluisterd kan worden, de ernst van de pijn en de frequentie ervan kan verminderen, vergeleken met standaard therapie. Bovendien is het effect nog duidelijk meetbaar na een jaar. Aangezien IBS een aandoening is, die ook op volwassen leeftijd door kan blijven bestaan, is vroegtijdig behandeling bij kinderen zeer wenselijk. Deze studie is er een in een steeds grotere serie, waaruit blijkt dat hypnotherapie Evidence Based is, en de tijd is rijp voor een integratie van hypnotherapie in de reguliere gezondheidszorg. Daarom, op basis van deze studie een groen stoplicht voor deze therapie.  

Literatuur

Gonsalkorale WM, Houghton LA, Whorwell PJ. Hypnotherapy in irritable bowel syndrome: a large-scale audit of a clinical service with examination of factors in luencing responsiveness. Am J Gastroenterol 2002;97:954 –961.  

31. Lea R, Houghton LA, Calvert EL, et al. Gut-focused hypnotherapy normalizes disordered rectal sensitivity in patients with irritable bowel syndrome. Aliment Pharmacol Ther 2003;17:635– 642. 32.

Prior A, Colgan SM, Whorwell PJ. Changes in rectal sensitivity after hypnotherapy in patients with irritable bowel syndrome. Gut 1990;31:896 – 898.