Uitleg suikerziekte en getallen

Diabetes Mellitus wordt in de volksmond suikerziekte genoemd. Omdat er bij suikerziekte glucose in de urine wordt gevonden. De glucose (=suiker) in de urine smaakt zoet en wordt daarom suikerziekte (Diabetes Mellitus) genoemd. In het Latijn is Diabetes Mellitus zoete vloed. De term suikerziekte is bij deze patiëntengroep niet populair, omdat de mensen met diabetes niet als ziek bestempeld willen worden en zich vaak ook niet ziek voelen. Diabetes Mellitus is een chronische ziekte waarbij de bloed glucose spiegel verhoogd is.

Normaal

Onder normale omstandigheden zijn er twee processen die de spiegel/hoeveelheid (= concentratie) glucose in het bloed bepalen.

1) Aanmaak en uitscheiding in het bloed door met name onze lever en

2) opname en opslag door met name onze spieren. Kort gezegd zijn er twee hormonen (eiwitten/stoffen die worden uitgescheiden met een specifieke functie ergens in het lichaam) verantwoordelijk voor de regulatie van de glucose concentratie in het bloed.

Als eerste het hormoon insuline, geproduceerd door de alvleesklier (pancreas). Dit hormoon wordt uitgescheiden als de bloed glucose concentratie stijgt, bijvoorbeeld na een maaltijd, en is dus belangrijk om glucose concentratie te verlagen. Insuline is verantwoordelijk voor de remming van de aanmaak en uitscheiding van glucose door de lever (het komt nu uit de voeding dus de lever is niet nodig), en het stimuleren van de opname en opslag van glucose in de cellen van de spieren (en andere organen).

Het tweede hormoon is glucagon, ook aangemaakt door de pancreas. Glucagon wordt uitgescheiden als de concentratie van glucose in het bloed daalt, als de voeding’s glucose op is na de maaltijd, en is dus belangrijk om bloed glucose te verhogen. Glucagon stimuleert de aanmaak en uitscheiding van glucose door de lever en remt de opname en opslag van glucose in de spieren. Dit is onder andere belangrijk omdat de glucose een belangrijke brandstof is voor bijvoorbeeld de hersenen.

Ons lichaam reguleert bloed glucose dus heel strak met behulp van de twee hormonen insuline en glucagon en zorgt dat het niet te hoog wordt.

Ontsporing diabetes

Bij Diabetes Mellitus is de glucose concentratie in het bloed niet goed geregeld, te veel aanmaak en secretie door de lever of te weinig opname en opslag van glucose door de spieren. Een verstoring in de productie en afgifte van insuline door de pancreas of verminderd effect van insuline op de cellen geeft een verhoging van bloed glucose concentratie, de zogenaamde Hyperglycemie. Bij een chronische verhoging van glucose in het bloed wordt er dus gesproken van Diabetes Mellitus die voorkomt in twee types. In het kort een afwezigheid van insuline aanmaak en afgifte, met overwegend een diagnose voor het 30^ste levensjaar, is het zogenaamde Diabetes Type I. Een verminderd effect van insuline op de cellen, met overwegend een diagnose na het 30^ste levensjaar, is het zogenaamde Diabetes Type II (vroeger ook wel ouderdom’s suikerziekte genoemd) In 2005 telde Nederland 500.000 mensen met Diabetes, zowel type I als type II. Daarnaast wordt er geschat dat er nog eens 250.000 mensen die de aandoening hebben, maar dat nog niet weten. Tevens wordt er geschat dat er ongeveer 750.000 mensen met pre-diabetes, een voorfase van de eigenlijke Diabetes Mellitus, zijn.

Oorzaak Diabetes Mellitus type I

De oorzaak van Diabetes Mellitus type I is dus een afwezigheid aan insuline aanmaak door de zogenaamde eilandjes van Langerhans in de pancreas. Die eilandjes van Langerhans die de insuline maken worden door ons eigen lichaam vernietigd. Als het lichaam zijn eigen cellen aanvalt, dan wordt dit een autoimmuunreactie genoemd. Bij deze vorm van suikerziekte wordt er dus geen (tot zeer weinig) insuline aangemaakt en wordt de bloedsuikerspiegel bijvoorbeeld na het eten heel hoog. De reden waarom het lichaam deze cellen aanvalt is onbekend. Er zijn wel een aantal theorieën over het ontstaan van deze ziekte, zoals:

De auto-immuunreactie tegen de cellen van Langerhans wordt op gang gebracht tijdens een virale infectie. Het lichaam valt dan niet alleen het virus aan, maar ook de insulinemakende cellen. (cross-reactie)
1. Het doormaken van een bacteriële infectie in de darm tijdens de zwangerschap
2. In plaats van borstvoeding, koemelk
3. Opgroeien in een te steriele omgeving
4. Te weinig zonlicht

Geen van deze theorieën is bewezen en meer hierover is te lezen op de volgende website van de NDF. Het lijkt erop dat omgevingsfactoren en erfelijke factoren een rol spelen.

Diabetes Mellitus type I manifesteert zich vaak voor het 30ste levensjaar. De eerste lijn behandeling bij type I Diabetes is insuline spuiten ter compensatie dat het lichaam dit zelf niet meer aanmaakt en uit kan scheiden.

Oorzaak Diabetes Mellitus type II

Diabetes mellitus type II kan ontstaan wanneer insuline minder effect heeft, de cellen zijn ongevoelig voor insuline, en wanneer er te weinig insuline wordt aangemaakt.

Te weinig productie van insuline

De reden waarom de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier te weinig insuline aanmaken is niet bekend. Wel zijn hier& over. Het kan ook voorkomen dat de productie van insuline in orde is, alleen is de afgifte gestoord. Het effect is hetzelfde: te weinig insuline in het bloed.

Insulineresistentie

Normaal wordt insuline in het bloed herkend door bepaalde voelsprieten op de cellen, de zogenaamde insuline receptoren. Na binding van de insuline aan deze receptoren ontstaat er een hele cascade van signalen in de cel die dus leiden tot opname en opslag van glucose (spiercellen, vetcellen) of het stoppen van de aanmaak en uitscheiding van glucose aan het bloed (levercellen). Wanneer de insuline receptoren van de lichaamscellen ongevoelig worden voor insuline, of als het signaal cascade in de cel slecht verloopt, kan er moeilijk glucose opgenomen en opgeslagen worden door de cellen cq aanmaak en uitscheiding gestopt worden. Het resultaat van dit alles leidt tot een verhoogde glucosespiegel in het bloed.

Verschillende factoren spelen een rol in het ontwikkelen van insulineresistentie. Vetzucht: wanneer iemand dik is, worden de cellen minder gevoelig voor insuline. Een kwart van de mensen die overgewicht hebben krijgt Diabetes. Een deel van de oorzaak is dat het vetweefsel de hoeveelheid vet niet allemaal kan opslaan en dit doorstuurt naar organen die normaal niet zoveel vet kunnen opslaan, lever en de spieren. In deze organen geeft dit te veel aan vet een verstoring van de insuline signalering en dus insuline ongevoeligheid in die organen >Erfelijkheid: Mensen van Surinaams-Hindoestaanse, Turkse of Marokkaanse afkomst hebben een verhoogde kans op diabetes. >Leefgewoontes: ongezond eten en te weinig beweging verhogen de kans op het krijgen van suikerziekte als mede ook vetzucht (zie punt 1). Het onderstaande figuur laat vereenvoudigd zien wat insuline resistentie is. Op de onderste (x) as staat de insuline concentratie in het bloed, op de verticale (y) as staat het effect van deze insuline concentratie op een bepaalde cel. De normale lijn laat zien dat bij een verhoging van de insuline concentratie het effect omhoog gaat, tot het maximale effect = 100%. Bij insuline resistentie verschuift de curve naar rechts, met andere woorden er is meer insuline (concentratie) nodig voor het zelfde effect. Dit is wat men precies ziet in het ontstaan van Diabetes Type II. Insuline heeft minder effect, bloed glucose gaat wat omhoog en het lichaam reageert adequaat door meer insuline uit te scheiden, dus de bloed concentratie te verhogen. Het lichaam is dus uitstekend in staat om glucose concentratie “normaal” te reguleren. In dit stadium spreekt met eigenlijk van pre-diabetes. De persoon heeft een normale tot licht verhoogde glucose concentratie in het bloed. Maar de insuline concentratie is wel degelijk verhoogd ten opzichte van “gezonde” personen. Als men tijdens dit pre-diabetes stadium een zogenaamde glucose tolerantie test doet, waarbij men een glucose drankje moet drinken, meet men dat het lichaam traag reageert om glucose in het bloed normaal te reguleren. De persoon is zogenaamd glucose intolerant, slechte regulatie van glucose na een acute dosis. Wordt de insuline resistentie erger dan ziet met de derde lijn ontstaan in het figuur. Deze derde lijn ligt nog verder naar rechts, dus nog meer insuline nodig voor er een effect optreedt, maar tevens wordt de 100% niet meer gehaald. Nu is het lichaam dus niet meer in staat om het verminderde effect van insuline (de ongevoeligheid) te compenseren met meer insuline. Nu ontstaat er de duidelijke hyperglycemie, dus Diabetes. De situatie verergert vervolgens langzaam doordat de pancreas, de eilandjes van Langerhans uitgeput raken (ze hebben al heel lang zoveel insuline moeten aanmaken om de ongevoeligheid te compenseren) en als gevolg daarvan steeds minder insuline kunnen aanmaken. Daarom moet men uiteindelijk bij type II Diabetes ook insuline gaan spuiten om bloed glucose concentratie normaal te reguleren. Zoals al aangegeven zijn er 2 processen die een rol spelen bij de regulatie van de bloed glucose concentratie, de aanmaak en uitscheiding door de lever en de opname en opslag door met name de spieren. Insuline resistentie kan op 1 of beide van die niveaus optreden. Recent wetenschappelijk onderzoek laat zien dat er een orgaan specifieke ontwikkeling is van insuline resistentie in de tijd bij de ontwikkeling van Type II Diabetes Mellitus. Het blijkt dat de zowel vetweefsel als ook de lever heel gevoelig zijn voor insuline. In vroege stadia van pre-Diabetes ziet men dan ook alleen insuline ongevoeligheid van vetweefsel en de lever. Zodra de spieren ook insuline ongevoelig worden komt de “echte” Diabetes. Deze vernieuwde inzichten geven aan dat vroege diagnose en aanpak veel leed kan voorkomen.

Klachten bij Diabetes mellitus

Door een chronisch verhoogde suikerspiegel in het bloed kunnen de volgende klachten ontstaan:

• dorst en een droge mond
• veel drinken en plassen
• oog problemen
• stoornissen van tast en gevoel
• vermagering ondanks goede eetlust
• vermoeidheid
• terugkerende infecties

Wanneer u een van deze klachten heeft, dan raadt IOCOB u aan om contact op te nemen met uw huisarts.

Getallen van suikerziekte

Ongeveer een half miljoen mensen in Nederland zijn bekend met suikerziekte. Jaarlijks komen daar 57.000 mensen bij. In Hartbulletin kunt U meer lezen over het voorkomen van diabetes mellitus in Nederland en de risicofactoren.

Wereldwijd zijn de verschillen groot in het optreden van Diabetes groot. Op het platteland in een ontwikkelingsland is het  minder dan 3%, terwijl 50% van de Prima Indianen suikerziekte hebben. Meer informatie.

Links

• Diabetes Vereniging Nederland
• Nederlandse Diabetes Federatie
• Diabetesfonds
• Diabetescontacten
• Diabetesforum