Genuanceerde visie op EBM

Evidence-based medicine wordt soms de kerk van de hedendaagse geneeskunde genoemd. En wordt vanuit de complementaire hoek soms verguisd. Veel polarisatie. Daarom is het goed om enkele citaten te geven van een overzichtsartikel over EBM dat in 2005 in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde verscheen. De conclusies van dat artikel waren:

1. Sinds de introductie van het concept ‘evidence-based medicine’ (EBM) begin jaren negentig van de vorige eeuw, werd een aantal belangrijke punten van kritiek geponeerd.
2. Eén van de meest gehoorde bezwaren in verband met EBM is verlies aan therapeutische vrijheid. Echter, ook met EBM blijft men zoeken naar op maat van de patiënt gemaakte oplossingen. De beschikbare evidence is namelijk ontoereikend, er zijn veel inconsistenties en contradicties in het onderzoeksmateriaal, en de gepubliceerde uitkomsten zijn vertekend door publicatiebias.
3. Er is weerstand tegen de opvatting dat gerandomiseerde klinische trials (RCT’s) de beste onderbouwing zouden leveren voor een klinisch beleid. Inderdaad laten niet alle vragen zich beantwoorden in een RCT. Er moet ruimte blijven voor inzichten uit andere typen van studies.
4. EBM zou vooral voor academici zijn en geen rekening houden met klinische expertise. Daartegenover staat dat resultaten van wetenschappelijk onderzoek nu juist steeds meer ter beschikking komen voor een breed publiek. Zo kunnen patiënten de beslissingen van hun zorgverleners toetsen en hen ertoe aansporen hun beslissingen te motiveren.
5. Een opmerking van vele zorgverleners is dat ze altijd al rekening gehouden hebben met resultaten uit wetenschappelijk onderzoek. De meerwaarde van EBM hierbij is vooral de transparantere wijze waarop een literatuuroverzicht tot stand komt en de meer systematische benadering van resultaten van wetenschappelijk onderzoek.
6. Tenslotte is er onvoldoende bewijs dat het proces van EBM effectief werkt en dat daardoor de zorg voor patiënten verbetert. Wel is het zo dat patiënten die een therapie krijgen waarvan de effectiviteit bewezen is, een betere zorguitkomst hebben dan andere patiënten. Het opzetten van een definitief gerandomiseerd onderzoek om deze onderzoeksvraag te beantwoorden is wellicht moeilijk, zo niet onmogelijk.
7. EBM is een hulpmiddel ter ondersteuning van klinische beslissingen. Het ontwikkelen van de principes waarop deze manier van denken en handelen gegrond is en de ‘queeste’ naar de meest geschikte onderzoekdesigns en de meest objectieve onderzoeksresultaten om alle vragen van zorgverleners te kunnen beantwoorden, zijn niet voltooid. EBM is één van de pijlen op de boog van de zorgverlener in de richting van een optimale zorgverlening.

Bron

K.Hannes, B.Aertgeerts, R.Schepers, J.Goedhuys en F.Buntinx Evidence-based medicine: een bespreking van de meest voorkomende kritiek. Ned Tijdschr Geneeskd 2005;149:1983-8

Literatuur

Offringa M, Assendelft WJJ, Scholten RJPM. Inleiding in evidencebased medicine. Klinisch handelen gebaseerd op bewijsmateriaal. 2e dr. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2003.

Poses RM. Money and mission? Addressing the barriers to evidencebased medicine. J Gen Intern Med 1999;14:262-4.

Horwitz RI. The dark side of evidence-based medicine. Cleve Clin J Med 1996;63:320-3.

Straus SE, McAlister FA. Evidence-based medicine: a commentary on common criticisms. CMAJ 2000;163:837-41.

Sackett DL, Straus SE, Richardson WS, Rosenberg W, Haynes RB. Evidence-based medicine: how to practice and teach EBM. 2nd ed. Edinburgh: Churchill Livingstone; 2000.

Gupta M. A critical appraisal of evidence-based medicine: some ethical considerations. J Eval Clin Pract 2003;9:111-21.

Yoshimoto Y. Publication bias in neurosurgery: lessons from series of unruptured aneurysms. Acta Neurochir (Wien) 2003;145:45-8.

Delamothe T. Wanted: guidelines that doctors will follow. BMJ 1993;307:218. Buntinx F. De standaard der standaarden: de 10 geboden van de consensusbronnen. Huisarts Nu 1996;25:13-6.

Sackett DL, Haynes RB, Tugwell P. Clinical epidemiology: a basic science for clinical medicine. Boston: Little, Brown; 1985.

Glasziou P, Vandenbroucke JP, Chalmers I. Assessing the quality of research. BMJ 2004;328:39-41.

Vandenbroucke JP. When are observational studies as credible as randomised trials? Lancet 2004;363:1728-31.

Greenhalgh T. Integrating qualitative research into evidence based practice. Endocrinol Metab Clin North Am 2002;31:583-601.

Gafni A, Charles C, Whelan T. The physician-patient encounter: the physician as a perfect agent for the patient versus the informed treatment decision-making model. Soc Sci Med 1998;47:347-54.

Bensing J. Bridging the gap. The separate worlds of evidence-based medicine and patient centered medicine. Patient Educ Couns 2000; 39:17-25.

Degryse J. Van populatie tot individu: over de toepasbaarheid van de resultaten van studies uitgevoerd bij groepen personen op individuele patiënten. Huisarts Nu 2000;29:133-7.

Freeman AC, Sweeney K. Why general practitioners do not implement evidence: qualitative study. BMJ 2001;323:1100-2.

Ely JW, Osheroff JA, Ebell MH, Chambliss ML, Vinson DC, Stervermer JJ, et al. Obstacles to answering doctors’ questions about patient care with evidence: qualitative study. BMJ 2002;324:710.

Tracy CS, Dantas GC, Upshur RE. Evidence-based medicine in primary care: qualitative study of family physicians. BMC Fam Pract 2003;4:6.

Hannes K, Leys M, Aertgeerts B, Vermeire E, Buntinx F, Depoorter AM. Implementatie van evidence-based medicine in de Vlaamse huisartspraktijk: kwalitatief onderzoek op basis van focusgroepen. Huisarts Nu 2004;33:291-4.

Markey P, Schattner P. Promoting evidence-based medicine in general practice – the impact of academic detailing. Fam Pract 2001;18: 364-6.

Fritsche L, Greenhalgh T, Falck-Ytter Y, Neumayer HH, Kunz R. Do short courses in evidence based medicine improve knowledge and skills? Validation of Berlin questionnaire and before and after study of courses in evidence based medicine. BMJ 2002;325:1338-41.

Schwartz K, Northrup J, Israel N, Crowell K, Lauder N, Neale AV. Use of on-line evidence-based resources at the point of care. Fam Med 2003;35:251-6.

McKibbon KA, Haynes RB, Dilks CJ, Ramsden MF, Ryan NC, Baker L, et al. How good are clinical MEDLINE searches? A comparative study of clinical end-user and librarian searches. Comput Biomed Res 1990;23:583-93.

Shahar E. On morality and logic in medical practice: commentary on ‘A critical appraisal of evidence-based medicine: some ethical considerations’ (Gupta 2003; Journal of Evaluation in Clinical Practice 9, 111-121). J Eval Clin Pract 2003;9:133-5.

McGowan J, McAuley L, Dawes M, Grad R, Hannes K, Judd M, et al. Electronic access to health information and/or knowledge by health professionals to improve practice and patient care. [Protocol for a Cochrane review.] The Cochrane Library. Issue 2. Chichester: Wiley; 2004.