Fibromyalgie en Mindfulness

Omdat er inmiddels enkele studies zijn gepubliceerd over fibromyalgie, een chronisch pijnsyndroom, is het zinvol te kijken naar de effecten van mindfulness. We delen de ervaringen van een patient met een iets ander pijnsyndroom, maar het principe is hetzelfde.

We willen graag een patiënt voorstellen met ernstige brandende pijn ten gevolge van een neuropathie. Deze neuropathie ontstond door de behandeling met anti-kanker middelen, cytostatica. Van deze middelen is het bekend dat er bijwerkingen kunnen optreden, zoals stoornissen in de zenuwen.

Deze stoornissen worden neuropathie genoemd, en de aandoening heet neuropatische pijn. Er zijn weinig goede middelen om deze lastige pijn mee te behandelen. Het laatste middel dat op de markt gekomen is, is Lyrica.

Maar zelfs met Lyrica had onze patiënt nog pijn. Mindfulness met acupunctuur gaf een bijzonder effect. De patiënt is 60 jaar oud en heeft een serie behandelingen ondergaan met een mix van verschillende cytostatica. Nu zijn er chronische branderige pijnen in de benen en gevoelloosheid in de handen en vingers. Deze patiënt werd behandeld met acupunctuur en hypnotherapie, waarbij mindfulness ingezet werd. De combinatie acupunctuur en hypnotherapie staat bekend als hypnopunctuur en is een voorbeeld van een soort fusion binnen de complementaire behandelvormen.

De patient ging op de bank liggen en er werd een antipijn patroon geprikt, waarbij bekende antipijn punten zoals dikke darm 4 en maag 36 deel uit maakten van het recept. Vervolgens werd de patient mee genomen in een mindfulness meditatie.

Deze mindfulness sessie ging aldus.

Zoals we normaal onze aandacht naar buiten gericht hebben, kunnen we ook met onze aandacht naar binnen. Voel je lijf nu eens, en ga met je aandacht naar dat deel van je lijf waar je contact maakt met de bank waarop je ligt……. juist, zo. Nu je zo met je aandacht bij je eigen lijf bent, kan het zijn dat je ergens in het lichaam een deel voelt, waar extra aandacht makkelijk heen kan stromen, bijvoorbeeld omdat er andere sensaties aanwezig zijn, of bepaalde gevoelens. Laat je aandacht eens naar dat deel van je lijf stromen, alsof je het met levende aandacht vult…… Ja, precies. En nu je met je aandacht daar bent en je voelt daar in, kan het zijn dat ook een ander deel van je lijf zich meldt binnen je aandacht veld. Ook dat deel kan je betrekken in je aandacht…. Zo stap voor stap kan je de patiënt het lijf laten vullen met aandacht. daarna de stap maken dat al die sensaties die gevoeld worden, inclusief de pijnen, maar ook de prikkelingen, de tintelingen en de warmte allemaal doorstroomd kunnen worden met de aandacht.

De metafoor stromen geeft het beeld van beweeglijk water, en maakt een vormverandering in de pijngewaarwording mogelijk. Vervolgens wordt aangegeven dat bij het zo ontspannen liggen, met het lijf met aandacht gevuld, het kan zijn dat de grenzen van het eigen lijf wat vervagen. Terwijl je zo je aandacht in je lijf hebt, kan het zijn dat als je je aandacht richt op je handen, dat je wel een veld van warmte voelt, of andere sensaties, zonder dat je precies de contouren van je handen voelt, meer alsof je een aanwezigheid van de aandacht en de sensaties in je handen voelt.

En dan kan het zijn dat je merkt dat je ook buiten je fysieke handen de warmte en die sensaties voelt, alsof je je lichaamsbewustzijn groter laat worden, zonder daar wat voor te doen. Dit is een gewoon verschijnsel tijdens meditatie en ontspanning en stil liggen, dat je minder precies je lijfelijke lijf voelt, maar meer en meer de energie daarin. Alle sensaties die je voelt, en alle gewaarwordingen, zijn manifestaties van het leven dat je voelt. Het leven dat je bent. Ook die andere sensaties en gevoelens die je op andere plaatsen van je lijf kan waarnemen, als je zo je lijf met aandacht gevuld hebt…

In de sessie werden verschillende elementen van de Ericksonian Hypnotherapie ingebouwd, die de hypnotherapeuten direct zullen herkennen. Het effect van deze mindfulness meditatie was dat de patiënt na de sessie lang stil bleef. En toen zei: Zo’n ervaring heb ik nog nooit beleefd. Het was alsof ik mijn HEELHEID overal tegelijk voelde en ineens besefte ik dat zelfs de pijn een uitdrukking is van het leven, en dat ik dat op een HELENDE wijze ervaren mocht. Wat een enorm bijzonder gevoel, de pijn is als het ware opgegaan in het gehele gevoel van het lijf. Het is er nog wel, maar neemt een minder belangrijke plaats in. Alsof het ergens in geïntegreerd is. Mindfulness en

Chronische Pijn

Bij chronische pijn, zoals neuropatische pijn en fibromyalgie, is er vaak een identificatie met de pijn vanuit het NEE zeggen. De pijn is constant aanwezig en mag er niet zijn. Zo ontstaat een soort chronisch gevecht tegen een deel van jezelf. Door de mindfulness in te zetten, kan er een nieuwe ruimte in het bewustzijn ontstaan om die pijn heen. Terwijl de patiënt zelf TEGEN de pijn wil vechten, het wil verdringen, of heimwee heeft naar voeger toen er nog geen pijn was, is met mindfulness een hele andere beweging mogelijk. Deze beweging schept ruimte om de pijn heen. Alsof je de pijn gewoon zijn bestaansrecht geeft, maar daarom heen een enorm grote bewustzijnsruimte schept. Met meer ruimte erom heen, wordt de pijn meer ervaren als iets wat er wel is, maar niet meer het hele gezichtsveld, het hele leefpatroon overheerst.

Met mindfulness en hypnotherapie kan chronische pijn een deur vormen naar het verruimen van het eigen bewustzijn, waardoor de kwaliteit van leven drastisch kan verbeteren. De verwijzingen naar ruimte, het levend zijn van het eigen lijf, waarna de sensaties alle verwijzen (ook de pijn) en het gebruik van het woord stromen, de aandacht het lijf in laten stromen helpen allemaal om een beeld op te roepen van ruimte en veranderbaarheid van de sensaties, net zoals stromend water steeds van vorm verandert. Zoals onze patiënt het verwoordde:

Ik voel me een stuk HELER, alsof de pijn geïntegreerd is in een veel groter iets.

Onderzoek

In een recent onderzoek (Kingston, 2007) bij ruim 40 gezonde vrijwilligers heeft men laten zien dat mindfulness een direct effect heeft op hoe pijn ervaren wordt. Dit onderzoek gebruikte een model van acute pijn, de zogenaamde cold pressor test, waarbij pijnsensatie ontstaat door het dompelen van een hand in ijskoud water. Mindfulness meditatie kon de pijn in deze acute situatie duidelijk verminderen. Natuurlijk is ook interessant te zien hoe mindfulness ingezet kan bij de behandeling van chronische pijnklachten.

Daar deden Paul Grossman (2007) en collega’s een onderzoek naar, bij ruim 50 vrouwelijke patiënten met fibromyalgie. Het merendeel van deze patiënten had duidelijk baat bij de methode, zelfs op de lange termijn. Er werd een 8 weeks training programma aangeboden en de effecten volgend op dat programma waren indrukwekkend. Zelfs na 3 jaar bleken er nog duidelijk positieve effecten meetbaar te zijn. De resultaten werden door de onderzoekers als volgt omschreven:

Our analyses indicated MBSR to provide significantly greater benefits than the control intervention on most dimensions, including visual analog pain, QoL subscales, coping with pain, anxiety, depression and somatic complaints.

Lance M. McCracken (2007) publiceerde de resultaten van een grote studie met meer dan 100 patiënten met chronische pijn. Ze gebruikten diverse psychologische schalen, waarmee je de mate van mindfulness kan meten, en ontdekten dat een hoge mate van gewaarwording direct correleert met een vermindering van de negatieve invloed van chronische pijn op het leven. Uit meer dan een studie blijkt dus dat mindfulness een zinvolle bijdrage kan leveren bij de behandeling van chronische pijn. Ons patiënten voorbeeld laat zien hoe dat in de praktijk in een sessie al bereikt kan worden.

Literatuur pijn en mindfulness

Lance M. McCracken , Jeremy Gauntlett-Gilbert, Kevin E. Vowles. The role of mindfulness in a contextual cognitive-behavioral analysis of chronic pain-related suffering and disability. Pain 131 (2007) 63&nd
ash;69

Jessica Kingston, Paul Chadwick, Daniel Meron, T. Chas Skinner. A pilot randomized control trial investigating the effect of mindfulness practice on pain tolerance, psychological well-being, and physiological activity. Journal of Psychosomatic Research 62 (2007) 297– 300

Paul Grossman, Ulrike Tiefenthaler-Gilmer, Annette Raysz, Ulrike Kesper. Mindfulness Training as an Intervention for Fibromyalgia: Evidence of Postintervention and 3-Year Follow-Up Benefits in Well-Being. Psychother Psychosom 2007;76:226–233

Kabat-Zinn J, Lipworth L, Burney R. The clinical use of mindfulness meditation for self-regulation of chronic pain. J Behav Med 1985;8:163–90.

Kaplan KH, Goldenberg DL, Galvin-Nadeau M. The impact of a meditation-based stress reduction program on fibromyalgia. Gen Hosp Psychiatry 1993;15:284–9.

Baer R. Mindfulness training as a clinical intervention: a conceptual and empirical review. Clin Psychol Sci Pract 2003;10:125–43.

McCracken LM, Vowles KE, Eccleston C. Acceptance-based treatment for persons with complex, longstanding chronic pain: a preliminary analysis of treatment outcome in comparison to a waiting phase. Behav Res Ther 2005;43:1335–46.

Kabat-Zinn J. Full catastrophe living: using the wisdom of your body and mind to face stress, pain and illness. New York, Delacorte, 1990.

Hayes SC, Bissett RC, Korn Z, Zettle R, Rosenfarb I, Cooper I, Grundt A. The impact of acceptance versus control rationales on pain tolerance. Psychol Rec 1999;49:33 – 47.