Alzheimer en leefstijl

Door aanpassingen in de leefstijl valt de kans op dementie en de ziekte van Alzheimer flink te verlagen. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Boukje de Gelder die in 2007 als neuropsycholoog werkzaam is bij het RIVM. Dr. De Gelder volgde duizend oudere mannen en ontdekte dat huwelijk, intensieve lichaamsbeweging, koffie en visvetzuren de hersenen beschermen tegen aftakeling. En oefenen natuurlijk! Train your brain, maar dat spreekt vanzelf.

Voor lichaamsbeweging geldt dat des te intensiever de mannen zich inspanden, des te geringer hun cognitieve achteruitgang. Ook het samenleven met een partner vertraagt het proces van aftakeling. Verder was koffie ook goed. Het beschermende effect blijkt optimaal bij drie koppen koffie per dag. Vermoedelijk zal zwarte of groene thee eveneens een positieve bijdrage kunnen leveren. Het persbericht van de universiteit van Wageningen:

"Omdat we steeds ouder worden komen mentale achteruitgang, dementie en Alzheimer steeds vaker voor", zegt drs. Boukje van Gelder. ‘Daardoor wordt de vraag steeds interessanter of je via leefstijl de achteruitgang van je cognitieve vermogens kunt verminderen. Uit dit onderzoek blijkt dat je die vraag met ‘ja’ zou kunnen beantwoorden.’ Op 13 juni verdedigt de promovenda haar proefschrift aan Wageningen Universiteit. Van Gelder, van origine neuropsycholoog en epidemioloog, verbonden aan het RIVM, analyseerde gegevens over meer dan duizend mannen die zijn geboren tussen 1900 en 1920, en die van 1985 tot 2000 zijn gevolgd in de FINE-studie (Finland, Italy, the Netherlands Elderly-study).[1]

 ‘De mannen moesten enkele keren een vragenlijst beantwoorden die hun cognitieve functies, zoals hun geheugen en concentratievermogen testte’, zegt Van Gelder. ‘Bovendien hadden we gegevens over hun manier van leven en voeding. Zo konden we bijvoorbeeld achterhalen dat lichaamsbeweging de hersenen tegen veroudering beschermt.’ Minimaal matig lichamelijk actief bezig zijn (zoals wandelen met 5 km/uur) en lichamelijk actief bezig blijven over de jaren heen is van belang voor een goede cognitie. Waarschijnlijk houdt lichaamsbeweging hart en bloedvaten gezond. Daardoor worden de hersenen voorzien van zuurstof, en blijven ze in een betere conditie. Een andere factor is huwelijk.

Mannen die getrouwd waren bleven mentaal langer bij. ‘Dat blijkt ook uit andere studies’, zegt Van Gelder. ‘Als je samen met iemand leeft, houd je jezelf scherp.’ Een derde, en enigszins verrassende factor die Van Gelder blootlegde was de koffieconsumptie. Mannen die enkele koppen koffie per dag dronken gingen mentaal minder snel achteruit dan mannen die geen koffie dronken. ‘Het beschermende effect was optimaal bij drie koppen koffie per dag’, zegt Van Gelder. ‘Bij de groep die dagelijks vier koppen koffie of meer drinkt werd het effect minder, maar ook die groep had minder last van mentale veroudering dan de niet-koffiedrinkers.’ Hoe koffie de veroudering van de hersenen afremt heeft Van Gelder niet onderzocht, maar een verklaring zou kunnen zijn dat het effect te maken heeft met cafeïne. Mogelijk remt cafeïne de aftakeling van de hersenen.

Tenslotte bleek ook de consumptie van vis en de inname van de onverzadigde vetzuren (uit vis en andere producten) te beschermen tegen veroudering. ‘Hoe meer visvetzuren de mannen binnen kregen, des te minder gingen hun cognitieve vaardigheden achteruit. De groep mannen die ongeveer 400 mg visvetzuren per dag consumeerde, vertoonde de minste achteruitgang. Deze inname bereik je door een keer per week vette vis en een keer per week magere vis te eten’.

Onwillekeurig dringt de vraag zich op wat er gebeurt met getrouwde mannen, die dagelijks intensief sporten, veel zalm eten en dagelijks drie koppen koffie drinken. Gaan die met het klimmen van de jaren minder snel achteruit? ‘Je zou het bijna gaan denken’, zegt de psychologe. ‘Helaas hebben wij deze combinatie van factoren op cognitieve achteruitgang niet onderzocht. Dit is wel een interessante vraag voor vervolgonderzoek.’ Willem Koert Boukje van Gelder promoveerde bij prof. Daan Kromhout, hoogleraar Volksgezondheidsonderzoek.