Ginkgo biloba

Ginkgo biloba is een bijzondere boom. Ongeveer 200 miljoen jaar geleden waren er vele soorten van de Ginkgo en waren die bomen volop aanwezig. Nu is Ginkgo Biloba een van de oudste bomen op aarde. Tijdgenoten zijn uitgestorven. De boom wordt ook wel de Chinese notenboom genoemd. De bladeren zijn eigenlijk met elkaar versmolten naalden, en hebben een waaier of hartvorm. De Ginkgo Bilobaboom kent een mannelijke en vrouwelijke variant. De vrouwelijke boom draagt in de herfst witte vruchten met binnenin een noot. Wanneer de vruchten verteren op de grond, ontstaat er een penetrante lucht. Dit is de reden waarom er in steden vaak alleen de mannelijke variant wordt aangeplant.

Verschillende preparaten 

Er zijn veel verschillende preparaten van de bladeren van de Ginkgo op de markt. In die preparaten zitten van allerlei verschillende stoffen.  Vele daarvan zijn zogenaamde glycosides, zoals de stoffen flavonol, aglycones, quercetin, kaempferol, en isorhamnetin. [1]. Op de aanwezigheid en de concentratie daarvan worden de middelen getest. Dat heet standaardiseren. Slechts enkele van deze preparaten zijn uitvoerig klinisch onderzocht. Wel is over het geheel genomen de werkzaamheid van deze plant in veel indicaties uitgebreid gedocumenteerd is, en voor enkele indicaties lijken aanwijzingen te zijn dat extracten van deze plant zinvol ingezet kunnen worden. Wel opletten dat het preparaat de goede sterkte heeft en mooi gestandaardiseerd is!  

Er is zelfs een preparaat van Gingko op de markt in Nederland dat door artsen voorgeschreven mag worden, een echt geneesmiddel dus voor de behandeling van etalagebenen: Tavonin. Dit is dus een gewoon geneesmiddel. Er is zo veel bewijs dat deze plant werkzxaam is, dat zelfs de skeptici van Skepp erkenen dat (citaat): "Er is bewijs voor dat extracten van de ginkgoboom (Ginkgo biloba) het kortetermijngeheugen bij oudere patiënten verbetert."

Indicaties

In een duidelijk overzichtsartikel worden de verschillende uiteenlopende indicaties besproken waarbij Gingko Biloba effectief ingezet kan worden.[2] Gingko Biloba wordt in het algemeen goed verdragen.[3] Enkele van die indicaties bespreken we hier. Ook zijn er veel dierexperimenten gedaan om een inzicht te krijgen waar Ginko het beste bij zou werken. Daarbij kan je allerlei boeiends vinden, zoals dat Gingko de testis beschermt tegen trauma in een rattenproef. [4] Ook zijn er proefjes waarbij datzelfde beschermende effect optrad bij longbeschadiging, en bij darmbeschadigingen. [5] [6] UIt al deze dierproeven blijkt overduidelijk dat Gingko een biologisch effect heeft. Maar zijn dat ook klinisch relevante effecten? Dat is minder makkelijk te bepalen. We zullen zien waarom.

Alzeimer dementie

Diverse goed opgezette studies laten zien dat Ginkgo Biloba een positief effect heeft op geheugenfuncties bij de ziekte van Alzheimer. Ginkgo Biloba had in een kleine studie vergelijkbare effecten als het reguliere middel donepezil, een cholinesteraseremmer. [7] Beide middelen blijken significant betere resultaten sorteren, dan een placebopil. De studie is gedaan met 76 Alzheimer patienten verdeeld over 3 groepen: groep A met Ginkgo Biloba extract (EGb 761) 160 mg, groep B met donepezil 5 mg per dag en groep C met een placebopil. Na 24 weken werden de patienten weer geevalueerd. De patienten in de placebogroep waren verslechterd vergeleken met hoe ze voor de studie waren. Dat was niet het geval in de twee andere groepen. 

Een andere studie liet ook zien dat Ginkgo Biloba enkele geheugen functies verbeterde bij Alzheimer patienten. De placebogroep van die studie verslechterde in de 24 weken van de behandeling. [8] Deze studies bevestigen eerdere resultaten dat Gingko Biloba positieve effecten zou kunnen hebben op het geheugen, gemeten ten opzichte van een placebogroep.[9][10][11] 

Maar er zijn evenzoveel studies die geen verschil laten zien tussen Ginkgo Biloba en placebo bij patienten met dementie.[12] Dit kan komen, omdat de patientengroepen te klein waren om een significant verschil te krijgen. Of natuurlijk, omdat Gingko bij dementie uiteindelijk niet genoeg werkzaam is. Een recente meta-analyse van de Cochrane groep eindigde dan ook met een weinig optimistische opmerking: de werking van Ginkgo bij dementie is niet echt bewezen. The evidence that Ginkgo has predictable and clinically significant benefit for people with dementia or cognitive impairment is inconsistent and unconvincing. [13].

We konden ook geen studies vinden waaruit het effect duidelijk klinisch relevant was, en aanhield gedurende een jaar of langer. Uiteindelijk zijn de gemeten effecten van Ginkgo niet groot, en in de orde van grootte van de reguliere anti-Alzheimer stoffen. Deze middelen behoren tot de klasse van de cholinesterase-remmers. Ze zorgen ervoor dat er in de hersenen meer van het neurotransmitter acetylcholine beschikbaar komt. Er zijn echter nog al wat bijwerkingen bij reguliere medicatie, vooral op het gebied van de darmen. Daarom is het ook voorstelbaar om eerst een paar weken met Ginkgo te behandelen, en te kijken of de geheugen functies verbeteren, alvorens naar de acetylcholine esterase remmers te grijpen. Maar dat is niet een wetenschappelijk gefundeerd advies.

De dagelijkse dosis van Ginkgo Biloba voor dementie van het Alzheimer-type ligt tussen 120 mg en 240 mg. 

Geheugenverbetering bij gezonde mensen?

Als Ginkgo Biloba bij patienten met dementie een positief effect heeft op het geheugen, zou dit kruid dan ook effect hebben bij gezonde mensen? Producenten beweren dat Gingko Biloba effect heeft op de concentratie en geheugen wanneer het minimaal 4 weken gebruikt wordt. In kleine studies lijkt het erop dat bij eenmalige inname het geheugen beter presteert.[14][15] Ook werd er in een andere studie gevonden dat bij hogere eenmalige doseringen van 240 mg en 360 mg de attentie verbeterde.[16] Een andere onderzoek laat zien dat 120mg de beste dosering is om de attentie te verhogen.[17]

Hoewel op psychologische testen beter gepresteerd wordt na eenmalige inname van Gingko Biloba, heeft een langdurige inname (6 weken) geen verbeterd effect ten opzichte van placebo.[18] Dit resultaat is in een grote studie bevestigd. Ginkgo Biloba heeft geen positief effect bij gezonde vrijwilligers na 6 weken dagelijkse inname van Ginko Biloba.[19] Waarschijnlijk treedt na een tijdje tolerantie op voor dit kruid.

Dus eenmalige inname heeft positieve effecten op geestelijke en geheugen prestaties. Chronisch gebruik van Ginkgo Biloba heeft geen effect op het geheugen bij gezonde vrijwilligers.

Etalagebenen

Bij etalage benen (claudicatio intermittens) zijn goede resultaten geboekt met dit kruid.[20] Bij claudicatio intermittens zijn de slagaders van de benen vernauwd, zodat minder zuurstof de benen bereikt en snel pijn ontstaat bij het lopen. De term etalagebenen is ontstaan, omdat patienten met claudicatio intermittens kleine stukjes kunnen lopen en steeds even stoppen (voor de etalage) om de pijn te laten zakken. Het blijkt dat patienten met etalagebenen langer pijnvrij kunnen lopen.[21] En de dosering is van belang. De hogere dosering van 240 mg dagelijks heeft meer effect dan de 120 mg.[22] Na 24 weken van dagelijkse inname was er duidelijk een relevante verbetering te vinden.[23] Gingko Biloba in de vorm van Tavonin is een geregistreerd geneesmiddel voor deze indicatie. In het farmacotherapeutisch kompas wordt 3 maal daags 40 mg aangeraden. Na 6 weken moet er effect opgetreden zijn. Als na 2 tot 3 maanden onvoldoende verbetering laat zien, heeft het weinig zin om dit middel door te blijven slikken.

Ziekte van Raynaud 

Bij het syndroom van Raynaud vernauwen de kleine slagaders in de handen en voeten tijdens kou en heftige emoties. De vingers worden eerst wit, dan blauw door het zuurstoftekort. Wanneer de slagaders zich weer verwijden, worden de vingers rood en gaan dan tintelen en zijn pijnlijk. Er is een aanwjizing dat Ginkgo Biloba de aanvallen zou kunnen verminderen.[24] [24] Het zou kunnen zijn dat Gingko bij koude vingers en tenen zinvol is.

Bijwerkingen en interacties

Ginkgo Biloba heeft invloed op de bloedplaatjes activerende factor, zodat het bloed minder snel stolt. Dit betekent dat voorzichtigheid is geboden met andere medicijnen die invloed hebben op de bloedstolling zoals coumarinederivaten en aspirine. Er zijn beschrijvingen van bloedingen na een operatie. [26] Aangeraden wordt om voor een operatie minimaal 36 uur tot 14 dagen te stoppen met dit kruid.  [27] Ook rond de bevalling is het nemen van Ginkgo vermoedelijk niet handig. [28] In een paar gevalsbeschrijvingen worden zeldzame bijwerkingen, zoals bloedingen in de hersenen, geassocieerd met Ginkgo Biloba. [29][30][31][32] Ook lijkt het op basis van dierexperimenten mogelijk dat Ginkgo de klaring van een stof als theofylline zou kunnen versnellen, alsmede phenobarbital. [33] [34] Andere zeldzame bijwerkingen, zoals ritmestoornissen, zouden mogelijk kunnen zijn. [35]

Samenvatting

Samenvattend is duidelijk dat Ginkgo preparaten biologische werking hebben, en effecten kunnen scoren bij uiteenlopende indicaties. De effecten zijn niet buitengewoon groot. Voor etalage-benen is Ginkgo als geneesmiddel op de markt. Bijwerkingen zijn mild, maar men moet oppassen met interacties met andere geneesmiddelen. Daarom is het van belang altijd uw arts in te lichten als u besluit Gingko preparaten te gebruiken!

Bronnen

• Monografie Gingko Biloba
• Een mooi overzicht over deze plant en alles wat daarmee samenhangt op de volgende site.

Literatuur

Newall C, et al. Herbal Medicines: A Guide for Health Care Professionals. London: Pharmaceutical Press; 1996.
Chavez M, et al. Ginkgo: History, Use and Pharmacologic Properties. Hospital Pharmacy 1998;33:658-72.
Tyler V. Herbs of Choice, the Therapeutical Use of Phytomedicinals. Binghamton: Pharmaceutical Press; 1994.
Kleijnen J, Knipschild P. Ginkgo biloba. Lancet 1992;340:1136-9.
Kudolo GB. The effect of 3-month ingestion of Ginkgo biloba extract on pancreatic beta-cell function in response to glucose loading in normal glucose tolerant individuals. J Clin Pharmacol 2000;40:647.
Budzinski JW, et al. An in vitro evaluation of human cytochrome P450 3A4 inhibition by selected commercial extracts and tinctures. Phytomedicine 2000;7:273-82.
Scott GN, Elmer GW. Update on natural product-drug interactions. Am J Health-Syst Pharm 2002;59:339-47.
Lister RE. An open, pilot study to evaluate the potential benefits of coenzyme Q10 combined with Ginkgo biloba extract in fibromyalgia syndrome. J Int Med Res 2002;30:195-99.
Daba MH, et al. Effects of L-carnitine and Ginkgo biloba extract (EGb 761) in experimental bleomycin-induced lung fibrosis. Pharmacol Res 2002;45:461-6.
Xu AH, Chen HS, Sun BC, Xiang XR, Chu YF, Zhai F, Jia LC. Therapeutic mechanism of ginkgo biloba exocarp polysaccharides on gastric cancer. World J Gastroenterol. 2003 Nov;9(11):2424-7. 
Brigham and Women’s Hospital Press Release. Gingko May Prevent Ovarian Cancer. Available online. Last accessed Dec 23, 2005.