Alfa-liponzuur bij dementie

Alfa-liponzuur is een stof die als voedingssupplement kan worden ingezet bij verschillende aandoeningen, zoals suikerziekte en Multiple Sclerose (MS). Het lichaam maakt alfa-liponzuur zelf in kleine hoeveelheden aan. Dit gebeurt in de mitochondriën, de 'energiefabriekjes' in de lichaamscellen. De stof wordt genoemd als een mogelijke therapie bij de ziekte van Alzheimer, op basis van het werkingsmechanisme. Er zijn echter geen duidelijke klinische aanwijzingen daarvoor.

Eigenschappen

Alfa-liponzuur is een co-enzym dat een belangrijke rol speelt in de citroenzuurcyclus. Dat is een serie van biochemische processen waardoor glucose wordt omgezet in ATP (energie). Alfa-liponzuur en zijn afbraakproduct dihydroliponzuur zijn anti-oxidanten: stoffen die vrije zuurstofradicalen onschadelijk kunnen maken. Zuurstofradicalen zijn reactieve moleculen die structuren van het lichaam aantasten, zoals zenuwschedes en celmembranen.

Bovendien hebben Alfa-liponzuur en zijn afbraakproducten de eigenschap dat ze andere anti-oxidanten, zoals vitamine C, vitamine E, Q10 en glutathion, kunnen regenereren. Alfa-liponzuur is slecht oplosbaar in water, maar het natriumzout van het zuur is beter oplosbaar in water. [1] Het natriumzout wordt dus fabrieksmatig gemaat van het zuur en dat zout bevindt zich uiteindelijke het gebruikte supplement.

Alfa-liponzuur zorgt ook voor een hogere opname van glucose in de cellen. Dit gebeurt via hetzelfde mechanisme dat insuline gebruikt. [2]

Bij orale inname van Alfa-liponzuur komt 30% van de stof in het bloed terecht. De rest wordt direct ontleed in de lever, nadat het is opgenomen in de dunne darm. Na opname in het lichaam zijn Alfa-liponzuur en de actieve afbraakproducten buiten de cellen en in de mitochondrieën te vinden. De stof en zijn afbraakproducten stapelen zich niet op in het lichaam. Na 24 uur is slechts 12,5% van de dosis terug te vinden in de urine. [3]

Suikerziekte

In Duitsland is Alfa-liponzuur geregistreerd als geneesmiddel en het wordt vergoed door de ziektekostenverzekeraars. De werking is in meer dan 15 klinische studies gedocumenteerd. De stof wordt voor de behandeling van zenuwschade al meer dan 30 jaar voorgeschreven in Duitsland bij suikerziekte en alcoholmisbruik.

Alfa-liponzuur wordt het meest ingezet bij Diabetes Mellitus type II. Bij deze vorm van suikerziekte, die vaak op latere leeftijd optreedt, reageert het lichaam niet goed meer op insuline om glucose de cellen in te pompen. Diabetespatiënten hebben een chronisch verhoogde bloedsuikerspiegel, wat allerlei symptomen kan veroorzaken zoals polyneuropathie (pijn, branderigheid, doof gevoel, vreemde sensaties), verslechterde bloedvaten en veel dorst en plassen. Het is dus van belang om de bloedsuikerspiegel zo goed mogelijk binnen de marges te houden.

Diverse studies tonen aan dat Alfa-liponzuur oraal of intraveneus een mild positief effect kan hebben op de klachten en de verhoogde bloedsuikerspiegel. De stof werkt echter niet alleen op de bloedsuikerspiegel.  In een open studie werd aannemelijk gemaakt dat bij Diabetes type II-patiënten met polyneuropathie, ook die klachten verminderden, nadat ze alfa-liponzuur 600mg per dag oraal hadden ingenomen. Na vier weken verminderden de neurologische klachten met 47% en na 8 weken met 71%. [4]
Alfa-liponzuur vergroot de gevoeligheid van cellen voor insuline. In een placebogecontroleerde studie bleek dat na orale inname van alfa-liponzuur de bloedsuikerspiegel verlaagde bij patiënten met Diabetes Mellitus type II. De doses van 600 mg en 1800 mg hadden in deze studie een vergelijkbaar effect. Glucose werd voor circa 27 % meer uit het bloed gehaald in vergelijking met een placebo. [5]

In verschillende studies is onderzocht wat het effect is van alfa-liponzuur bij neuropathische klachten van suikerziektepatiënten. In een placebogecontroleerde studie met 328 patiënten, werden 3 verschillende doses van alfa-liponzuur onderzocht. Uit deze studie bleek dat wanneer dagelijks gedurende drie weken 600mg intraveneus werd toegediend, bij 82% van de patiënten een duidelijke vermindering optrad van neuropathische symptomen (pijn). [6]

Een meta-analyse van 2004 bevestigde dit resultaat: neuropathische klachten bij diabetes type 2 patiënten verminderden na een dagelijks infuus van 600 mg alfa-liponzuur gedurende 3 weken. [7]
Het lange termijneffect van alfa-liponzuur op de zenuwen is ook onderzocht. Het bleek dat na 2 jaar dagelijkse orale inname van 600mg alfa-liponzuur de zenuwgeleiding verbeterd was ten opzichte van de placebogroep. [8]

Hersenen

Alfa-liponzuur kan de hersen-bloedbarrière gemakkelijk passeren en heeft dan ook invloed op de zenuwcellen in de hersenen.

In een diermodel werd onderzocht wat de invloed is van alfa-liponzuur en van vitamine E op het herstel na een beroerte. Hieruit bleek dat de zenuwcellen in het aangedane gebied beter herstelden. De vrije radicalen die ontstaan in het ischemische deel van de hersenen ten gevolge van een beroerte worden weggevangen door deze stoffen. [9]

In een studie met Multiple Sclerose (MS)-patiënten onderzocht men de werking van alfa-liponzuur op enzymen die het immuunsysteem activeren en witte bloedcellen aantrekken (matrix metalloproteinase 9 en intercellulaire adhesie molecuul -1). Aangenomen wordt dat onder meer deze enzymen een sleutelrol spelen in de ziektemakende mechanismen van MS. 37 patiënten hebben meegedaan aan deze studie en na 14 dagen bleek dat hoe hoger de dosis werd gegeven, hoe lager de concentratie van deze enzymen was in de hersenen. [10]

Dierexperimenteel onderzoek ondersteunt deze studie dat alfa-liponzuur remmend werkt op de hersenenzymen die de zenuwscheden afbreken, en de immuuncellen die schade aanrichten aan de hersenen inactiveert .

Alfa-liponzuur heeft ook een positieve invloed op het netvlies. In een diermodel is aangetoond dat wanneer de bloedtoevoer naar het oog 45 minuten wordt afgesloten, deze stof een beschermende werking heeft tegen de schade van zuurstoftekort op de zenuwcellen in het oog en het gehele netvlies. [11]

Verder bleek uit recent onderzoek dat alfa-liponzuur ook een snellere heling van wonden kan bewerkstelligen, doordat de radikalen die de wondgenezing hinderen weggevangen worden.

Dementie

We citeren:

LA chelates redox-active transition metals, thus inhibiting the formation of hydroxyl radicals and also scavenges reactive oxygen species (ROS), thereby increasing the levels of reduced glutathione. Via the same mechanisms, downregulation redox-sensitive inflammatory processes is also achieved. Furthermore, LA can scavenge lipid peroxidation products such as hydroxynonenal and acrolein. The reduced form of LA, dihydrolipoic acid (DHLA), is the active compound responsible for most of these beneficial effects. R-alpha-LA can be applied
instead of DHLA, as it is reduced by mitochondrial lipoamide dehydrogenase, a part of the PDH complex. In this review, the properties of LA are explored with particular emphasis on how this agent, particularly the R-alpha-enantiomer, may be effective to treat AD and related dementias. [1]

Veiligheid

Alfa-liponzuur is een veilige stof. Er zijn geen gevallen bekend van overdosering door alfa-liponzuur. Ook wanneer gedurende twee jaar een dosis van 1200 mg per dag wordt gebruikt, zijn er geen bijwerkingen gemeld bij patiënten met diabetische neuropathie. Wel moet de bloedsuikerspiegel in de gaten worden gehouden zeker als patiënten ook middelen gebruiken om de bloedsuikerspiegel te verlagen.

In een studie is onderzocht of 600 mg alfa-liponzuur schadelijk is voor patiënten met slecht werkende nieren. Het bleek dat de dosis bij deze patiënten niet aangepast hoefde te worden.[12] Er zijn geen veiligheidsstudies verricht met alfa-liponzuur bij zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Het wordt daarom afgeraden bij deze vrouwen alfa-liponzuur voor te schrijven.

Conclusie

Alfa-liponzuur blijkt veilig te zijn en goed inzetbaar bij o.a. diabetische neuropathie. Verder zou het zinvol kunnen zijn om alfa-liponzuur in te zetten bij patiënten met Multipele Sclerose. Dat zou eigenlijk verder uitgezocht moeten worden. Ook schade die bij een beroerte is ontstaan zou goed kunnen reageren op deze stof, maar ook dat moet nader worden onderzocht met klinische studies.

Beoordeling

IOCOB beoordeelt het voorschrijven van alfa-liponzuur bij pijn lijke diabetische neuropathie als zinvol en bij dementie als mogelijk zinvol. Alfa-liponzuur krijgt een groenoranje stoplicht; het zou goed zijn als er nog extra onderzoek naar de waarde van deze stof gedaan zou worden, vooral bij MS, maar de veiligheid is zo duidelijk, dat alfa-liponzuur zonder problemen ingezet kan worden. Alleen maagzuurbranden is vaak een probleem.

Sites

• Alpha Lipoic Acid

Literatuur

[1] Perricone N, Nagy K, Horvath F, Dajko G, Uray I, Zs -Nagy I. Alpha lipoic acid (ALA) protects proteins against the hydroxyl free radical-induced alterations: rationale for its geriatric topical application. Arch. Gerontol. Geriatr. 1999 Jul-Aug;29(1):45-56.

[2] Packer L, Kraemer K, Rimbach G. Molecular aspects of lipoic acid in the prevention of diabetes complications. Nutrition. 2001 Oct;17(10):888-95.

[3] Teichert J, Hermann R, Ruus P, Preiss R. Plasma kinetics, metabolism, and urinary excretion of alpha-lipoic acid following oral administration in healthy volunteers. J Clin Pharmacol. 2003 Nov;43(11):1257-67.

[4] Hahm JR, Kim BJ, Kim KW. Clinical experience with thioctacid (thioctic acid) in the treatment of distal symmetric polyneuropathy in Korean diabetic patients. J Diabetes Complications. 2004 Mar-Apr;18(2):79-85.

[5] Jacob S, Ruus P, Hermann R, Tritschler HJ, Maerker E, Renn W, Augustin HJ, Dietze GJ, Rett K. Oral administration of RAC-alpha-lipoic acid modulates insulin sensitivity in patients with type-2 diabetes mellitus: a placebo-controlled pilot trial. Free Radic Biol Med. 1999 Aug;27(3-4):309-14.

[6] Ziegler D, Hanefeld M, Ruhnau KJ, Meissner HP, Lobisch M, Schutte K, Gries FA. Treatment of symptomatic diabetic peripheral neuropathy with the anti-oxidant alpha-lipoic acid. A 3-week multicentre randomized controlled trial (ALADIN Study). Diabetologia. 1995 Dec;38(12):1425-33.

[7] Ziegler D, Nowak H, Kempler P, Vargha P, Low PA. Treatment of symptomatic diabetic polyneuropathy with the antioxidant alpha-lipoic acid: a meta-analysis. Diabet. Med. 2004 Feb;21(2):114-21.

[8] Reljanovic M, Reichel G, Rett K, Lobisch M, Schuette K, Moller W, Tritschler HJ, Mehnert H. Treatment of diabetic polyneuropathy with the antioxidant thioctic acid (alpha-lipoic acid): a two year multicenter randomized double-blind placebo-controlled trial (ALADIN II). Alpha Lipoic Acid in Diabetic Neuropathy. Free Radic Res. 1999 Sep;31(3):171-9.

[9] Gonzalez-Perez O, Gonzalez-Castaneda RE, Huerta M, Luquin S, Gomez-Pinedo U, Sanchez-Almaraz E, Navarro-Ruiz A, Garcia-Estrada J. Beneficial effects of alpha-lipoic acid plus vitamin E on neurological deficit, reactive gliosis and neuronal remodeling in the penumbra of the ischemic rat brain. Neurosci. Lett. 2002 Mar 15;321(1-2):100-4.

[10] Yadav V, Marracci G, Lovera J, Woodward W, Bogardus K, Marquardt W, Shinto L, Morris C, Bourdette D. Lipoic acid in multiple sclerosis: a pilot study. Mult. Scler. 2005 Apr;11(2):159-65.

[11] Chidlow G, Schmidt KG, Wood JP, Melena J, Osborne NN. Alpha-lipoic acid protects the retina against ischemia-reperfusion. Neuropharmacology. 2002 Nov;43(6):1015-25.

[12] Teichert J, Tuemmers T, Achenbach H, Preiss C, Hermann R, Ruus P, Preiss. R. Pharmacokinetics of alpha-lipoic acid in subjects with severe kidney damage and end-stage renal disease. J. Clin. Pharmacol. 2005 Mar;45(3):313-28.