Keppel Hesselink spreekt over de Gestaltkreis

Prof.dr. Jan Keppel Hesselink, voorzitter van IOCOB en expert op het gebied van de reguliere geneesmiddelenontwikkeling en complementaire behandelvormen sprak op het congres “Gezondheidszorg meer dan techniek, de medisch specialist in een veranderende gezondheidszorg“. Keppel Hesselink was invalspreker in het KNMG gebouw waar het congres plaatsvond. Hij sprak op 1 December 2008 over de Gestaltkreis van Victor von Weiszaecker en de betekenis daarvan voor de arts-patient relatie. Ook gaf Keppel Hesselink ruime aandacht aan de vele wetenschappelijke studies op het gebied van Qigong en Tai Chi.

In de Domus Medicus in Utrecht waren ruim 300 belangstellenden verzameld, voor het overgrote deel bestaande uit medisch specialisten met een diverse achtergrond. Ook hadden ongeveer 80 van hen zich ingeschreven voor de workshop die Keppel Hesselink ’s middags gaf, met als thema Qigong zelf ervaren.

De congrescommissie onder voorzitterschap van Piet Leguit, chirurg in ruste, en verder bestaande uit Rosalie Koolen, klinisch psycholoog, en Inès von Rosenstiel, kinderarts, beiden werkzaam in het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam, en Karlien Bongers (mamma)chirurg in het VieCuri Medisch Centrum voor Noord-Limburg, had de ondersteuning van dit congres weten te verkrijgen van de Nederlandse Internisten en Orthopaedische Vereniging, de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde, Kindergeneeskunde, Plastische Chirurgie en voor Urologie. Daarnaast werd het congres ondersteund door het NIKIM en de Orde van Medisch Specialisten en was geaccrediteerd voor 6 punten.

Prof.dr. Cobi Heijnen, hoogleraar psychoimmunologie aan de universiteit in Utrecht, zou een lezing houden over de invloed van mediatoren van het immuunsysteem op de hersenen met gedragsveranderingen als gevolg.

Helaas moest zij afzeggen vanwege ziekte.

Prof.dr. Jan Keppel Hesselink, arts-farmacoloog en drs. Inès von Rosenstiel, kinderarts waren bereid om de ontstane ruimte in het programma te vullen.

Keppel Hesselink over Victor Von Weizsäcker en het begrip Gestaltkreis  

Keppel Hesselink boeide vervolgens met zijn betoog over de eenheid van arts en patiënt waarin de arts als persoon niet weg te cijferen is. In de 40-er jaren van de vorige eeuw had de neuroloog Victor Von Weizsäcker het begrip Gestaltkreis ontwikkeld. Hier in ons land werkte Buytendijk de idee van de ‘Gestaltkreis’ verder uit in zijn antropologische menskunde. Victor Von Weizsäcker legde in zijn boek "Der Gestaltkreis" in 1940 met dit begrip de klemtoon op de eenheid tussen ervaren en handelen. In het memorian van deze antropologische neuroloog werd de betekenis ervan alsvolgt omschreven: 

The word Gestalt is a familiar one; when combined with Kreis (circle), it purposed to emphasize the fact that biological events, even simple or conditioned reflexes, are not fixed responses but depend upon previous experience and are constantly being repatterned through experience.

De interactie tussen arts en patient is een voorbeeld van zo’n betekenis cirkel. De patient en de arts samen vormen een Gestaltkreis, en de intentie, de betrokkenheid en de communicatie van de arts beinvloeden direct het gedrag van de patient, op een veel intenser wijze als algemeen wordt aangenomen. Keppel Hesselink wees op het feit dat het natuurlijk herstelvermogen van elke patient aangesproken kan worden als een arts open is, de juiste intentie heeft en duidelijk betrokken is bij de patient, aanwezig is voor de patient.

Het denigrerende gebruik van het woord placebo is dan ook in het geheel niet op zijn plaats. De dokter als placebo. Inzicht in de eenheid van de arts-patient als Gestaltkreis gaat voorbij aan de negatieve connotatie van dat woord placebo. Goede artsen in alle eeuwen wisten hoe hun gedrag en intentie het zelfhelende vermogen van de patient konden activeren. Complementair werkende artsen zijn duidelijk meesters daarin.  

Keppel Hesselink legt formule “Effectiviteit=Kwaliteit×Acceptatie” naast Gestaltkreis

Keppel Hesselink riep op tot een nieuwe orientatie op wat er gebeurt tussen patient en arts, in die vertrouwenskring die met Victor Von Weizsäcker met het begrip Gestaltkreis omschreven kan worden. Het vertrouwen in de arts is namelijk een factor die in de hedendaagse geneeskunde uit het oog verloren dreigt te worden.

Om dat verder body te geven bracht Keppel Hesselink de formule “Effectiviteit=Kwaliteit×Acceptatie” onder de aandacht. Deze formule wordt gebruikt bij management adviezen en het ontwikkelen van software en geldt ook voor processen in de gezondheidszorg. De werkzaamheid van een behandeling is gelijk aan de kwaliteit van de geleverde zorg maal de acceptatie door de patient. Deze formule werd ontwikkeld door Prof. dr. J.A. Swinkels, psychiater. Hij is hoogleraar richtlijnontwikkeling aan de UvA. In het Oktober 2007 nummer van het Tijdschrift voor Neuropsychiatrie en Gedragsneurologie schreef hij een zeer boeiend en helder betoog over de grenzen van de EBM.

Swinckels schreef:

1. De voorkeuren, wensen en verwachtingen van de patient, spelen bij de besluitvorming een cruciale rol. Als een patient de behandeling namelijk niet accepteert, dan is de werkzaamheid nul.

2. De werkzaamheid van een behandeling is gelijk aan het product van de kwaliteit van de behandeling en de acceptatie hiervan door de patient.

Alleen deze twee inzichten helpen om te begrijpen waarom complementaire behandelvormen serieus genomen moeten worden door behandelaars. Omdat er namelijk een groot aantal patienten een goed gevoel heeft bij de behandeling van keuze. Laat daarom complementair werkzame artsen gewoon hun werk doen.

De kwaliteit die ze leveren is een factor, de acceptatie van de patient is de andere factor, en beide factoren leiden dan tot het gewenste resultaat. 

Waarmee Keppel Hesselink zijn betoog over het belang van het vertrouwen in de arts afsloot met de opmerking, dat complementair werkende artsen kampioenen zijn op het gebied van het optimaliseren van de kwaliteit van de behandeling die geboden wordt en via het opbouwen van rapport in het optimaliseren van de acceptatie van de patient. 

Keppel Hesselink over Qigong

In de middag gaf Keppel Hesselink een proefles Qigong, mindfulness in beweging. Dat was een sample van een langere workshop en van langere trainingen die hij in het bedrijfsleven geeft. Als opmaat voor die workshop besprak Keppel Hesselink de wetenschappelijke basis van Qigong, die verder op deze website te vinden is.

Qigong heeft diverse positieve effecten, zoals verlaging van de bloeddruk, positieve effecten op het immuunsysteem, de ademhaling, en vele andere fysiologische functies. Ook van Tai Chi zijn veel positieve effecten beschreven.  Keppel Hesselink citeerde enkele belangrijke passages om de toehoorders de ogen te openen voor het feit dat Qigong niet vaag of zwevend is, maar concreet en goed onderzocht! De workshop verliep uiterst bevredigend en de tijd bleek te kort te zijn. Iedereen deed mee, en er viel menig zweetdruppel bij de dynamische vormen van de Qigong. Een bijzondere belevenis om met ruim 80 collega’s zonder das en jas, deze oefeningen te doen. 

Bron: In Memoriam Viktor von Weissacker, Psychosomatic Medicine JOURNAL OF THE AMERICAN PSYCHOSOMATIC SOCIETY VOLUME XIX JULY-AUGUST I 957 NUMBER 4.