2008: Jaar van meditatie binnen geneeskunde

Meditatie is Goed voor U! Dat is inmiddels duidelijk geworden door erg veel verschillende studies. In 2008 is er weer heel veel onderzoek gedaan naar de waarde van meditatie voor de geneeskunde. Dat willen we aan het einde van dit jaar toch wel even communiceren.

Studies met moderne beeldvormende technieken zoals de MRI hebben laten zien dat meditatie een diep en blijvend effect kan hebben op ons zijn en ons zenuwstelsel. Er zijn bijna 800 publicaties uit 2008 te vinden over meditatie in de grootste medische database die we hebben, Pubmed. Dat is niet niks. In steeds meer deelgebieden van de geneeskunde wordt de waarde van meditatie voor patienten ontdekt en herontdekt. En ook dokters en andere werkers in de gezondheidszorg ontdekken de waarde van meditatie als stress-reducerende techniek in het turbulente medische werk. In het congres over Gezondheidszorg, meer dan techniek, dat in het KNMG-gebouw eind 2008 gehouden werd, deden honderden medische specialisten mee aan 3 verschillende meditatie -technieken, om de waarde ervan aan den lijve te ontdekken. Een bijzonder resultaat binnen onze vaderlandse geneeskunde, die zo gepolariseerd is tussen regulier en alternatief.

Vier Vormen

Er zijn 4 verschillende vormen van meditatie die binnen de geneeskunde op hun waarde onderzocht zijn.

1. De meest bekende vorm is de mindfulness based stress reduction (MBSR) van Professor John Kabat-Zinn, die al 30 jaar binnen de reguliere gezondheidszorg aandacht aan meditatie heeft gegeven en veel onderzoek heeft opgezet. De waarde van de MBSR is onderzocht en aangetoond bij een groot aantal aandoeningen.[1] Een voorbeeld daarvan werd aan het eind van 2008 in het toonaangevende tijdschift ’the American Heart Journal’ gepubliceerd. In het zogenaamde  Support, Education, and Research in Chronic Heart Failure (SEARCH) programma bleek mindfulness een positief effect te hebben op depressie en angst bij hartpatienten, en zelfs meetbare effecten op de symptomen van hartfalen. [2] Ook zijn er positieve effecten te vinden bij allerlei andere ziekten, tot en met kanker! [3] Een studie vond zelfs meetbare positieve effecten op celniveau bij HIV patienten. [4]

2. Een variant van bovenstaande: de mindfulness based cognitive therapy (MBCT). Dit is een hybride tussen mindfulness en cognitieve therapie, die vooral bij patienten met chronische depressies helpt om niet weer opnieuw in een periode van depressie te geraken. (door Segal, Teasdale, Williams)[5] Ook post-stress klachten zijn met mindfulness goed te behandelen. [6]

3. Dialectische gedragstherapie, dialectic behavioral therapy (DBT) waarbij mindfulness ingezet wordt bij patienten met eetstornissen en borderline persoonlijkheidsstoornissen. (Linehan) [7]

4. Acceptance and commitment therapy (ACT). (Hayes, Stroshal, Wilson) [8]

Deze 4 vormen zijn dus alle gebaseerd op boeddhistische meditatie-technieken. De essentie van al deze meditatievormen bestaat uit 3 delen:

1. Formeel oefenen: Focus op de ademhaling, focus op het lichaam met de zogenaamde lichaamsscan en het verbreden van de aandacht over verschillende zintuigen. 

2. Informeel deel: elk moment van de dag aandacht toevoegen aan de aanwezige activiteit. Met name op elk moment de aandacht richten op de ademhaling. Dit informele deel is uiterst belangrijk, om langzaam een meditatieve, ontspannen staat te ontwikkelen.

3. Mindfulness in beweging: of Yoga, of Qigong, bewegen en het toevoegen van de aandacht aan de actie. 

Meditatie brengt je in een andere staat van zijn, die meeromvattend is, en die meetbare effecten heeft op allerlei biologische niveaus, van de frequentie van de ademhaling tot en met die van de hersengolven.

Positieve effecten 

In een recente studie met Zen-meditators werd bijvoorbeeld gezien dat de pijn ervaring tijdens meditatie meetbaar minder wordt. [9] Ook zijn er duidelijke en meetbare veranderingen in de hersenactiviteit tijdens meditatie. [10] [11][12] En dat niet alleen, ook de hersenmassa neemt door regelmatig meditateren toe. [13] Train Your Brain… De onderzoekers suggereerden zelfs dat het verouderingsproces tegengegaan kan worden met meditatie: These findings suggest that the regular practice of meditation may have neuroprotective effects and reduce the cognitive decline associated with normal aging. 

Mindfulness is ook zinvol bij acute hoge stress die optreedt bij gezondheidswerkers in situaties van calamiteiten. [14]

Verder blijkt modern onderzoek duidelijk te maken dat naar binnen gerichte aandacht zoals bij mindfulness gebeurd, het hele lichaam duidelijk in een parasympatische staat brengt, en de zogenaamde hartcoherentie bevordert. [15]

Ook langzaam ademen, een element dat binnen veel meditatievormen aanwezig is, heeft een positieve invloed, ook bijvoorbeeld bij astma patienten en bij hoge bloeddruk. [16] [17] [18]

Betekenis 

Dit zijn maar enkele van de positieve effecten van meditatie binnen de geneeskunde. Meditatie is zowel voor de dokter en therapeut als voor de patient van groot belang: 

1. meditatie en mindfulness hebben grote waarde voor artsen en werkers in de gezondheidszorg, enerzijds als stressreductie en stresspreventie, anderzijds als tool om patienten te coachen, en
2. meditatie en mindfulness kunnen bij chronisch zieke patienten van grote waarde zijn in het verwerkingsproces, in het reduceren van angsten en depressies, en in het verbeteren van de kwaliteit van leven. 

Alan Watts 

Alan Watts is een van de grootste kenners van Boeddhisme en meditatie. Hier enkele belangrijke videos van hem over meditatie. 

Hartsutra

Gerelateerde artikelen